Keiko Matsui (Sinh ngày 26 tháng bảy năm 1961, tên gọi khác Keiko Doi), là một keyboard và nhà soạn nhạc Nhật Bản, chuyên smooth jazz, fusion jazz và nhạc new-age. Sự nghiệp của cô kéo dài bốn thập kỷ, trong thời gian đó, cô đã phát hành hai mươi CD (ngoài các sưu tập khác nhau). Cô hiện sống tại Los Angeles, California.
Tuổi trẻ
Keiko Doi sinh ra tại Tokyo, Nhật Bản. Mẹ cô, bà Emiko, là người đã dẫn dắt cô đến bài học piano đầu tiên vào tháng Sáu sau ngày sinh nhật thứ năm của cô.Theo truyền thống của Nhật Bản người ta cho rằng một đứa trẻ nếu được giới thiệu tới những bài học vào thời điểm này sẽ tiếp tục sự nghiệp nghiên cứu trong một thời gian dài. Các truyền thống đó đã luôn được tổ chức đúng với Doi trong suốt những năm học của cô. Mặc dù việc đào tạo ban đầu cho Keiko Doi tập trung vào âm nhạc cổ điển, nhưng thời trung học cô đã phát triển mối quan tâm về nhạc Jazz và bắt đầu sáng tác âm nhạc của riêng mình. Một số ảnh hưởng âm nhạc của Keiko Doi vào thời điểm đó có Stevie Wonder, Sergei Rachmaninoff, Maurice Jarre và Chick Corea.
Keiko Doi theo học bộ môn văn hóa trẻ em tại Đại học Phụ nữ Nhật Bản (nihon joshidaigaku), Nhưng vẫn đồng thời tiếp tục nghiên cứu âm nhạc tại Quỹ Yamaha . Doi đã từng là một sinh viên hàng đầu trong Hệ thống giáo dục âm nhạc Yamaha và ở tuổi mười bảy cô được chọn là một nghệ sĩ thu âm cho Yamaha Music Education System. Từ đó Keiko Doi gia nhập nhóm nhạc jazz fusion (jazz hợp thể) Nhật Cosmos, và cô đã đóng góp thu âm bảy album cùng với nhóm này.
Ở tuổi 19, Quỹ âm nhạc Yamaha gửi Keiko Doi sang Mỹ để thu âm một album, và ở đó cô gặp Kazu Matsui, người đã được chọn là nhà sản xuất của dự án. Năm 1987, Matsui cho ghi âm solo đầu tay của cô LP - A Drop of Water. Tiêu đề của album vốn là tên của một bài hát của Carl Anderson, có nội dung tưởng niệm những người đã chết trong thảm họa tàu con thoi Challenger năm 1986 . Sự thành công của album này đã dẫn đến một hợp đồng thu âm với tổ hợp MCA Records.
Những thành công rực rỡ.
Keiko Matsui phát hành hai album dưới nhãn hiệu MCA trước khi chuyển sang White Cat , Countdown, Unity và hiện nay là Narada. Những năm 1990 chứng kiến các album của Matsui tăng lên nhanh chóng trên các bảng xếp hạng. Album có tên Sapphire đứng ở vị trí số hai trên bảng xếp hạng Contemporary Jazz Albums của Billboard , và Dream Walk đạt vị trí số ba. Matsui Keiko đã được đánh giá thứ ba trên bảng xếp hạng Contemporary Jazz Artist của Billboard năm 1997 (cô được bình chọn là nghệ sĩ jazz nữ duy nhất trong top 10 ), và cả hai album Dream Walk và Sapphire xuất hiện trong Top Ten Indie Contemporary Jazz Albums của Billboard trong cùng một năm.
Vào năm 1999 , Matsui vinh dự nhận được giải thưởng Oasis dành cho Nghệ sĩ Best Female Smooth Jazz của năm và một lần nữa vào năm 2000. Năm 2001, album đầu tiên của Matsui với Narada, Deep Blue, cuối cùng đã đưa cô đến vị trí số một trên bảng xếp hạng Album Top Contemporary Jazz của Billboard và giữ vị trí này suốt trong ba tuần.
Khi Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush đến thăm nơi ở của Thủ tướng Nhật Bản Junichiro Koizumi vào ngày 18 Tháng Hai năm 2002, Keiko Matsui đã được mời để đón tiếp và gặp cả hai vị lãnh đạo cùng các thành viên trong chính quyền .
Cũng chính Matsui phát hiện ra nghệ sĩ saxophone Paul Taylor, người đã xuất hiện trên Sapphire, Dream Walk, Full Moon và Shrine trước khi ông bắt đầu đạt đến một sự nghiệp thành công của riêng mình.
Hoạt động từ thiện
Matsui đã thực sự bị cuốn hút trong một loạt các hoạt động từ thiện. Nguồn thu tài chính từ dĩa mini-CD A Gift of Hope 1997 của cô đã dùng để hỗ trợ cho Tổ chức ung thư vú Quốc tế Y-ME , và âm nhạc của cô xuất hiện trong một kênh trực tiếp đặc biệt về bệnh ung thư vú, "Say It, Fight It, Fix It". Matsui cũng tham gia biểu diễn ở một Qũy trượt băng đặc biệt vào năm 1997 tài trợ Tổ chức chăm sóc Susan G. Komen .
Tiền thu được từ mini-CD A Gift of Life - Matsui năm 2001 đã gửi đến Chương trình tài trợ tủy xương Quốc gia (National Marrow Donor Program) và Quỹ tủy xương (Marrow Foundation) trong việc hỗ trợ các chương trình Phép lạ ghép tủy Châu Á (Asians for Miracle Marrow Matches), trong đó khuyến khích việc đăng ký của các dân tộc thiểu số như việc tặng hiến tủy với hy vọng cải thiện cơ hội tìm thấy sự phù hợp giữa các nhà hiến tủy và những người có nhu cầu ghép tủy mang nguồn gốc tương đồng.
Tiền bản quyền ca khúc chủ đề của CD Wildflower - Matsui 2004 đã dùng để tài trợ Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hiệp Quốc (WFP). Matsui đã biểu diễn tại tòa nhà trụ sở Liên hợp quốc ở thành phố New York vào ngày 17 Tháng Mười Hai năm 2003, gây quỹ cho WFP và chống lại nạn đói trên toàn thế giới.
Âm điệu
Nhạc Matsui có âm điệu mạnh mẽ và nội tâm, pha trộn cả hai ảnh hưởng âm nhạc phương Tây và phương Đông. Cô có một cái nhìn rất phong phú về tinh thần cho việc sáng tác âm nhạc, cảm nhận ra từng thành phần như thể đó vốn là như vậy , như trong lời cô nói , "đến với tôi từ một không gian khác, một không gian khác," và "bắt được những nốt nhạc từ sự im lặng và sau đó chỉ cần đặt chúng lại với nhau". Matsui từng nhận thấy âm nhạc là "món quà tuyệt vời từ những linh hồn con người từ quá khứ, cho đến những đứa trẻ của tương lai". Cô tin rằng âm nhạc có một sức mạnh vĩ đại để đưa mọi người lại với nhau và thay đổi cuộc sống của họ. "Chúng tôi đang kết nối bằng âm nhạc", Matsui đã viết, "như đại dương kết nối các châu lục".
Vốn là một người yêu thiên nhiên, Matsui thường tham khảo tài liệu về thực vật, động vật, sức mạnh , đặc điểm và các hiện tượng tự nhiên khác để đặt tên cho những tác phẩm của mình. Cô tỏ ra có một niềm đam mê đặc biệt với mặt trăng thể hiện trong một số album đã phát hành .
Âm nhạc Matsui cho thấy có dấu hiệu tiến triển trong những năm qua . Album debut tại Mỹ của cô , A Drop of Water trình bày một lời hứa hẹn sự gặp gỡ Đông-Tây với hương vị fusion jazz (jazz hợp thể) . Tuy nhiên, bản thu âm của cô cho MCA Records vào đầu những năm 1990 thiếu sức hấp dẫn này, và đối với nhiều người, có vẻ không thể phân biệt với phần còn lại của những gì bây giờ được gọi là smooth jazz (jazz thanh thể). Mặc dù bắt đầu với Cherry Blossom, âm nhạc của Matsui Keiko có mức độ gia tăng phổ biến khi cô tách biệt mình khỏi phần còn lại của nhạc jazz đương đại. Sau thời gian Sapphire được phát hành vào năm 1995, âm nhạc của cô lại mang hình thái hòa quyện với tất cả mọi thứ từ âm nhạc sôi nổi đến Latin và âm nhạc thế giới.
Tác phẩm Whisper trong Mirror từ năm 2000 cho thấy Matsui xa rời phong cách jazz và hướng tới new age với khuynh hướng âm thanh soundscape (Ly âm). Một số người hâm mộ đã cảm thấy khó thích nghi với phong cách mới của cô trong âm nhạc thể loại này (mặc dù Matsui vẫn tiếp tục chơi jazz tại buổi hòa nhạc của cô). Nhưng rất nhiều người khác lại chào đón và hoan nghênh sự thay đổi phong cách của Matsui . Theo thời gian các album phát hành sau 2000 của cô cho thấy một hương vị tài năng hơn đối với người hâm mộ. Tuy nhiên album Walls of Akendora phát hành 2005, lại là sự quay trở về với phong cách smooth jazz của cô trước năm 2000 .
Albums
Cosmos
HYORYU (Toshiba-EMI, 1980–1981, soundtrack)
LP: ETP-90060 (side one: 7 songs, side two: 8 songs)
A Drop of Water (Passport Jazz Records, 1987, rereleased in 1993 & 2003, with one bonus track added each time)
Under Northern Lights (MCA Records, 1989)
No Borders (MCA Records, 1990)
Night Waltz (Sin-Drome Records, 1991)
Cherry Blossom (White Cat, 1992)
Doll (White Cat, 1994)
Sapphire (White Cat, 1995)
Dream Walk (Countdown, 1996)
A Gift of Hope (Unity, 1997)
Keiko Matsui Collection (GRP Records, 1997)
Full Moon and the Shrine (Countdown, 1998)
Keiko Matsui Live (Countdown, 1999)
Best Selection (Pione, 1999)
Whisper From the Mirror (Countdown, 2000)
Glance of the Past (Countdown, 2001)
The Wind and the Wolf (Pione, 2000)
Hidamari no Ki (2000) anime soundtrack (Planet Joy 2002)
Deep Blue (Narada, 2001)
A Gift of Life (Narada, 2001)
The Ring (Narada, 2002)
Live in Tokyo (Sony/Columbia, 2002)
Spring Selection (Sony/Columbia, 2003)
The Piano (Narada, 2003)
White Owl (Narada, 2003)
Wildflower (Narada, 2004)
The Very Best of Keiko Matsui (GRP Records, 2004)
Summer Selection (Sony/Columbia, 2004)
Walls of Akendora (Narada, 2005)
Moyo (Heart & Soul) (Shout! Factory, 2007)
The Road... (Shanachie Records, 2011)
Soul Quest (Shanachie Records, 2013)
Live in Tokyo (CD and DVD double album) (Shanachie Records, 2015)
Journey to the Heart (Shanachie Records, 2016)
Several of these albums have been later re-released under different record labels.
Duet releases
Altair & Vega – with Bob James (eOne Music, 2011)
Guest appearances
Mariko Tone – "Just My Tone" (1987)
Akira Asakura – "Spread Colors"
Kazu Matsui – Tribal Mozart (Countdown, 1997)
Kazu Matsui – Tribal Shubert (Countdown, 1999)
Bob James – Dancing on the Water (Warner Brothers/WEA, 2000)
Kazu Matsui – Tribal Beethoven (Planet Joy, 2001)
Jason Miles – "Miles to Miles" (Narada, 2005)
Compilation appearances
Smooth Jazz V98.7 FM – Vol. 3 (label and release date unknown; released by radio station WVMV-FM, Detroit)
All That Jazz III (GRP Records, release date unknown)
KMJZ Smooth Jazz Sampler Volume 1 (KMJZ, release date unknown)
20 Years of Narada Piano
New Age Music & New Sounds Vol. 67 – "Liberty"
KWJZ Smooth Jazz Sampler Volume 2 (KWJZ, release date 1994)
Videos
Bridge Over The Stars
Full Moon And The Shrine
Light Above the Trees (Winstar, 1998)
The Jazz Channel Presents Keiko Matsui (Image Entertainment, 2001) DVD
White Owl (Narada, 2003) DVD included with the 'White Owl' CD; concert at Bunkamura Orchard Hall (Tokyo, 2002)
Walls of Akendora bonus DVD included with the music CD; 9 songs with track 10 a home movie of being on the road (2004)
Live in Tokyo (CD and DVD double album) (Shanachie Records, 2015)
Books
Compositions (2005) – Sheet music for ten of Matsui's favorite songs, plus two more bonus songs, with instructional CD. Out of stock with retailers since before 2006, but available at her music engagements and perhaps elsewhere.
KEIKO MATSUIJourney To The HeartShanachie Records
It’s hard to believe that it’s been 30 years since Keiko Matsui
released her first album, A DROP OF WATER. This recording was so
enchanting, it’s no wonder that the world stopped to listen to the
compelling musician from Japan who reimagined piano jazz to include new
age, classical, along with mystic, ancient sounds. On her latest
release, her 27th, JOURNEY TO THE HEART, Ms. Matsui celebrates her fans,
the heart of her world, as well as the universe and its heart or
center. Keiko conceived over 100 melodies and motifs for this album, and
of the top 10 that have made their way onto the project, she says, “I
hope the listeners will allow themselves to go anywhere with my music.”
The acclaimed composer and humanitarian has mastered her mission…
timeless melodies and global rhythms are at the very HEART of Keiko
herself, as she personally delivers her message to people around the
world!
~SANDY SHORE
Thông tin nghệ sĩ
Tên khai sinh Paul David Hewson
Nghệ danh Bono, Bono Vox
Sinh 10 tháng 5, 1960 (56 tuổi)
Dublin, Ireland
Nguyên quán Finglas, County Dublin, Ireland
Nghề nghiệp Nhạc sĩ, ca sĩ, nhà đầu tư, doanh nhân, nhà hoạt động nhân đạo
Thể loại Rock, post-punk, alternative rock
Nhạc cụ Hát, guitar, harmonica
Năm hoạt động 1976–nay
Hợp tác với U2, Passengers
Website u2.com
Paul David Hewson (sinh ngày 10 tháng 5 năm 1960), được biết tới nhiều dưới nghệ danh Bono, là nhạc sĩ, ca sĩ, doanh nhân và nhà hoạt động xã hội người Ireland. Anh được biết tới rộng rãi là trưởng nhóm nhạc nổi tiếng tới từ Dublin, U2. Bono sinh ra và lớn lên ở Dublin, theo học tại trường Mount Temple Comprehensive School nơi sau đó anh gặp gỡ người vợ tương lai của mình, Alison Stewart, cùng các thành viên của U2. Bono là người viết tất cả phần ca từ cho ban nhạc, đôi khi sử dụng cả những nguồn tôn giáo, các chủ đề xã hội và chính trị. Trong những năm đầu của U2, ca từ của Bono còn mang nặng tính nổi loạn và tình cảm. Cùng với sự phát triển của ban nhạc, cách viết lời của anh cũng thay đổi theo hướng trải nghiệm cá nhân được chia sẻ cùng các thành viên khác.
Ngoài U2, Bono cũng cộng tác cùng rất nhiều nghệ sĩ khác, làm quản lý và quản lý cộng tác cho Elevation Partners và lập nên khách sạn The Clarence Hotel ở Dublin cùng The Edge. Anh cũng được nhắc tới nhiều khi tổ chức nhiều sự kiện nhân đạo cho châu Phi, trong đó có DATA, EDUN, ONE Campaign và Product Red. Anh cũng từng tổ chức rất nhiều chương trình từ thiện và nhiều trong số đó có ảnh hưởng lớn tới giới chính trị gia . Bono được đánh giá cao trong những hoạt động nhân đạo thực hiện cùng U2. Anh từng được trao tước Hiệp sĩ từ nữ hoàng Elizabeth II, và cùng Bill và Melinda Gates được vinh danh Nhân vật của năm của tạp chí Time vào năm 2005, bên cạnh vô số danh hiệu và đề cử khác. Ngày 17 tháng 7 năm 2013, BBC đưa tin Bono được trao Huân chương Nghệ thuật và Ngôn ngữ từ nước Pháp.
U2 là một ban nhạc rock đến từ Dublin, Ireland. Ban nhạc gồm có Bono (hát chính và vĩ cầm), The Edge (guitar, keyboard và hát chính), Adam Clayton (guitar bass) and Larry Mullen, Jr. (trống và bộ gõ).
U2 thành lập năm 1976 khi các thành viên còn ở tuổi vị thành niên với một kiến thức âm nhạc còn nhiều giới hạn. Giữa thập niên 1980, ban nhạc trở thành một ban nhạc quốc tế, được chú ý đến bởi những bản nhạc giàu âm hưởng của họ, bởi giọng hát sôi nổi của Bono và những đoạn guitar của The Edge. Thành công của họ trong lưu diễn lớn hơn thành công của họ trong việc bán những bản thu âm cho đến tận album năm 1986 của họ, The Joshua Tree,đã tăng thêm tầm vóc của họ "từ người hùng đến siêu sao," theo lời nói của Rolling Stone. U2 đã phản ứng lại cuộc cách mạng của nhạc dance và alternative rock, và họ đã tạo nên sự trì trệ trong âm nhạc của mình bằng cách tái đầu tư vào họ với album năm 1991 Achtung Baby đi kèm với Zoo TV Tour. Những cuộc thí nghiệm tương tự cũng được tiếp diễn trong suốt thập niên 1990. Kể từ năm 2000, U2 đã theo một dòng nhạc truyền thống hơn và tiếp tục những ảnh hưởng từ những khám phá âm nhạc của họ.
U2 đã bán được hơn 140 triệu album trên toàn thế giới và đã giành được nhiều giải Grammy hơn bất kỳ ban nhạc nào khác. Năm 2005, ban nhạc được bầu vào Rock and Roll Hall of Fame trong năm đầu tiên mà họ đủ tư cách. Tạp chí Rolling Stone xếp U2 ở vị trí 22 trong danh sách 100 Nghệ sĩ vĩ đại nhất mọi thời đại. Trong suốt sự nghiệp của họ, của ban nhạc cũng như của cá nhân, họ đã vận động cho nhân quyền và công bằng xã hội, bao gồm tham gia tổ chức Ân xá Quốc tế, chiến dịch ONE Campaign, và chiến dịch DATA của Bono (DATA là viết tắt của Debt, AIDS, Trade in Africa).
Mục lục
1 Danh sách đĩa hát
2 Giải thưởng
3 Tham khảo
3.1 Tham khảo chung
4 Xem thêm
5 Chú thích
6 Liên kết ngoài
Danh sách đĩa hát
Bài chi tiết: Danh sách đĩa nhạc của U2
Album phòng thu
Boy (1980)
October (1981)
War (1983)
The Unforgettable Fire (1984)
The Joshua Tree (1987)
Rattle and Hum (1988)
Achtung Baby (1991)
Zooropa (1993)
Pop (1997)
All That You Can't Leave Behind (2000)
How to Dismantle an Atomic Bomb (2004)
No Line on the Horizon (2009)
Album sưu tập và album trực tiếp
Under a Blood Red Sky (1983)
The Best of 1980–1990 (1998)
The Best of 1990–2000 (2002)
U218 Singles (2006)
Giải thưởng
Bài chi tiết: Danh sách giải thưởng của U2
U2 nhận giải thưởng Grammy đầu tiên của mình với album The Joshua Tree vào năm 1988, và đã đạt được 22 giải kể từ đó, đã gắn U2 với Stevie Wonder là những nghệ sĩ đương thời đạt nhiều giải Grammy nhất. Giải thưởng của nhóm bao gồm Ban nhạc Rock hay nhất, Album của năm, Thu âm của năm, Bài hát của năm và Album Rock xuất sắc nhất. British Phonographic Industry đã tặng U2 7 giải BRIT Awards, năm trong số đó là giải Ban nhạc quốc tế xuất sắc nhất. Tại Ireland, U2 đã giành được 14 giải Meteor Awards kể từ lúc bắt đầu đạt giải vào năm 2001. Những giải thưởng khác bao gồm một giải AMA, bốn giải VMA, mười giải Q Awards, hai giải Juno Awards, ba giải NME Awards, và một giải Quả cầu vàng. Ban nhạc đã được vinh danh tại Đại sảnh Danh vọng Rock and Roll vào đầu năm 2005.
Tham khảo
Tham khảo chung
Chatterton, Mark (2001). U2: The Complete Encyclopedia. Firefly Publishing. ISBN 0-946719-41-1
Flanagan, Bill (1995). U2 at the End of the World. Delacorte Press. ISBN 0-385-31154-0
Graham, Bill; van Oosten de Boer (2004). U2: The Complete Guide to their Music. London: Omnibus Press. ISBN 0-7119-9886-8.
McCormick, Neil (ed), (2006). U2 by U2. HarperCollins Publishers. ISBN 0-00-719668-7
de la Parra, Pimm Jal (2003). U2 Live: A Concert Documentary. Omnibus Press. ISBN 0-7119-9198-7
Stokes, Niall (1996). Into The Heart: The Stories Behind Every U2 Song. Harper Collins Publishers. ISBN 0-7322-6036-1.
Wall, Mick, (2005). Bono. Andre Deutsch Publishers. ISBN 0233001593 (Promotional edition published by Paperview UK in association with the Irish Independent)
Lời
phê bình thật lòng này được danh ca của nhóm nhạc U2, Bono đưa ra trong
một cuộc trò chuyện với Eugence Peterson, mục sư, nhà thần học nổi
tiếng với bản dịch Kinh Thánh “Message”. Đây là một phần ý kiến của Bono
trong bộ phim ngắn do ông và Eugence Peterson hợp tác sản xuất nhằm
thảo luận về thơ ca trong Kinh Thánh. Phim ngắn này đặc biệt tập trung
vào sách Thi Thiên mà chính Bono mô tả là “trung thực một cách tàn
nhẫn”.
Trong đoạn phim tài liệu “The Psalms”, ngôi sao này nói: “Tôi thường nghĩ, Chúa ôi, tại sao âm nhạc hội thánh không như vậy?”.
Đoạn
phim ngắn nói về mối quan hệ của hai người sau khi Bono lần đầu tiên ca
ngợi công việc của Peterson vào năm 2002. Hai người đã thảo luận về
tình yêu mà họ dành cho Kinh Thánh. “Trong Thi Thiên, bạn sẽ thấy có
những con người dễ tổn thương với Chúa theo một cách tốt. Họ mong manh
và cởi mở”, Bono nói.
“Tôi thấy nhiều sự không trung thực trong nghệ thuật Cơ Đốc và tôi nghĩ đó là một điều xấu hổ”.
“Tôi
mong muốn cuộc trò chuyện này có thể truyền cảm hứng cho mọi người viết
những bài hát Phúc Âm tuyệt đẹp, viết bài hát về cuộc hôn nhân tồi tệ
của họ, viết họ mệt mỏi như thế nào. Bởi vì đó là điều Chúa muốn từ bạn.
Tôi nghi ngờ Cơ Đốc nhân vì sự thiếu thực tế này”.
Trong bộ phim ngắn này, Peterson cũng chia sẻ về những khó khăn khi ông dịch Thi Thiên.
“Nó
không trôi chảy, không đẹp mắt nhưng trung thực. Tôi nghĩ chúng ta nên
cố gắng trung thực, đó là điều rất rất khó trong văn hóa của chúng ta”.
Phim ngắn The Psalms của Bono và Eugence Peterson:
Bono & Eugene Peterson | THE PSALMS
This
short film documents the friendship between Bono (of the band U2) and
Eugene Peterson (author of contemporary-language Bible translation The
Message) revolving around their common interest in the Psalms. Based on
interviews conducted by Fuller Seminary faculty member David Taylor and
produced in association with Fourth Line Films, the film highlights in
particular a conversation on the Psalms that took place between Bono,
Peterson, and Taylor at Peterson’s Montana home.
The film is
featured exclusively through FULLER studio, a site offering
resources—videos, podcasts, reflections, stories—for all who seek deeply
formed spiritual lives. Explore these resources, on the Psalms and a
myriad of other topics, at Fuller.edu/Studio.
a Fourth Line Films production, in association with Fuller's Brehm Center Texas and W. David O. Taylor
Bono:
[Video
message, 2002] Mr. Peterson, Eugene, my name is Bono. I'm the singer
with the group U2 and wanted to video message you my thanks and our
thanks from the band for this remarkable work you've done. There's been
some great translations, very literary translations, but no translation
that I've read that speaks to me in my own language, so I want to thank
you for that. Take a rest now, won't you? Bye.
Eugene Peterson:
I’d
never heard of Bono before. Then one of my students showed up in class
with a copy of the Rolling Stones—Rolling Stones?—and in it there was an
interview with Bono in which he talked about me and The Message. He
used some slangy language about who I was, and I said, "Who's Bono?"
They were dumbfounded I'd never heard of Bono, but that's not the circle
I really travel in very much. That's how I first heard about him.
Then
people started bringing me his music, and I listened to his music, and I
thought, "I like this guy." After a while I started feeling quite
pleased that he knew me.
[Interview at Point Loma Nazarene University, 2007:]
Dean Nelson:
Yes, but the rest of the story is that he invited you to come and hang with them for a while. You turned him down.
Eugene Peterson:
I was pushing a deadline on The Message. I was finishing up the Old Testament at the time, and I really couldn't do it.
Dean Nelson:
You
may be the only person alive who would turn down the opportunity just
to make a deadline. I mean, come on. It's Bono, for crying out loud!
Eugene Peterson:
Dean, he was Isaiah.
Dean Nelson:
Yeah.
Jan Peterson:
The
Old Testament is a long, long book, much longer than the New Testament,
and it did take a long time and a lot of devotion on both of our parts
to have that happen.
Bono:
I have to say, in the last years,
Eugene's writing has kept me as sane as this is, if you call it sane,
which you probably won't. Run With the Horses, that's a powerful manual
for me, and it includes a lot of incendiary ideas. I hadn't really
thought of Jeremiah as a performance artist. Why do we need art? Why do
we need the lyric poetry of the Psalms? Why do we need them? Because the
only way we can approach God is if we're honest through metaphor,
through symbol. Art becomes essential, not decorative. I learned about
art, I learned about the Prophets, I learned about Jeremiah with that
book, and that really changed me.
Eugene Peterson:
Then
several years later...This was about 4 years ago, 4 or 5 years
ago...Bono would like Jan and me to come to Dallas for a concert. We
went to the concert. He was very sensitive to us. We were really well
cared for, had really good seats. I'd never seen a mash pit before. That
was my introduction to the mash pit. Is it a pit?
(Voice off camera):
It's a mosh pit.
Eugene Peterson:
Mosh pit. Okay. You can see how uneducated I am in this world.
We
had a 3-hour lunch. We just had a lovely conversation. It was very
personal, relational. He didn't put me on any kind of a pedestal, and I
didn't him, so we were very natural with each other. Through that 3-hour
conversation, I was just really taken by the simplicity of his life, of
who he was, who he is. There was no pretension to him. At that point I
just felt like he was a companion in the faith.
[About U2’s song “40,” based on Psalm 40:]
I
think it's one of his best ones. He sings it a lot. I mean, he does
this a lot. It's one of the songs that reaches into the hurt and
disappointment and difficulty of being a human being. It acknowledges
that in language that is immediately recognizable. There's something
that reaches into the heart of a person and the stuff we all feel but
many of us don't talk about.
Bono:
[Quoting from The Message’s translation of Psalm 40:]
I
waited and waited and waited for God. At last he looked. Finally he
listened. He lifted me out of the ditch. He pulled me from deep mud,
stood me up on a solid rock to make sure that I wouldn't slip. He taught
me how to sing the latest God-song...
Take these shoes
Click clacking down some dead end street
Take these shoes
And make them fit
Take this shirt
Polyester white trash made in nowhere
Take this shirt
And make it clean, clean
Take this soul
Stranded in some skin and bones
Take this soul
And make it sing
Yahweh, Yahweh
Always pain before a child is born
Yahweh, Yahweh
Still I'm waiting for the dawn
Take these hands
Teach them what to carry
Take these hands
Don't make a fist
Take this mouth
So quick to criticise
Take this mouth
Give it a kiss
Yahweh, Yahweh
Always pain before a child is born
Yahewh, Yahweh
Still I'm waiting for the dawn
Still waiting for the dawn, the sun is coming up
The sun is coming up on the ocean
This love is like a drop in the ocean
This love is like a drop in the ocean
Yahweh, Yahweh
Always pain before a child is born
Yahweh, tell me now
Why the dark before the dawn?
Take this city
A city should be shining on a hill
Take this city
If it be your will
What no man can own, no man can take
Take this heart
Take this heart
Take this heart
And make it break
40
I waited patiently for the Lord.
He inclined and heard my cry.
He brought me up out of the pit
Out of the miry clay.
I will sing, sing a new song.
I will sing, sing a new song.
How long to sing this song?
How long to sing this song?
How long, how long, how long
How long to sing this song?
You set my feet upon a rock
And made my footsteps firm.
Many will see, many will see and hear.
I will sing, sing a new song.
I will sing, sing a new song
I will sing, sing a new song.
I will sing, sing a new song
How long to sing this song?
How long to sing this song?
How long to sing this song?
How long to sing this song?
Nguyễn Tất Nhiên, tên
thật là Nguyễn Hoàng Hải, sinh ngày 30 tháng 5 năm 1952 tại quận Đức Tu,
tỉnh Biên Hòa và mất ngày 3 tháng 8 năm 1992 tại California.
Nguyễn Tất Nhiên theo
học trường trung học Ngô Quyền từ năm 1963 cho tới năm 1970. Lúc mới vừa
lên trung học đệ nhất cấp, Nguyễn Tất Nhiên đã làm thơ. Theo lời những
người bạn cùng trường lúc đó, thơ của Nguyễn Tất Nhiên đã rất hay từ
nhỏ. Lúc đó Nguyễn Tất Nhiên thành lập thi văn đoàn với bạn học là Đinh
Thiên Phương, tên thật là Đinh Thiên Thọ. Cả hai thi sĩ học trò này cùng
chung nhau xuất bản tập thơ Nàng thơ trong mắt năm 1966, khi đó Nguyễn
Tất Nhiên được 14 tuổi. Trong tập thơ này Nguyễn Tất Nhiên lấy bút hiệu
là Hoài Thi Yên Thi.
Thời gian này, Nguyễn Tất Nhiên đã gặp một cô gái người miền Bắc tên là
Duyên và có với cô này một tình cảm nhẹ nhàng nhưng không thành công vì
hoàn cảnh gia đình và cả tính nghệ sĩ của Tất Nhiên. Dù vậy, cô gái tên
Duyên này cũng đã là cảm hứng cho Tất Nhiên sáng tác khá nhiều bài thơ
Khúc tình buồn, hay các bài Cô Bắc Kỳ nho nhỏ, Linh mục, Em hiền như ma
sơ.
Tâm hồn nghệ sĩ của Nguyễn Tất Nhiên đã bộc lộ từ lúc ông còn rất trẻ.
Đầu óc của ông được miêu tả lúc nào cũng như mơ mộng suy nghĩ đâu đâu,
không tập trung ngay cả khi đang học. Bạn bè thời gian này gọi đùa ông
là Hải Ngáo hay Hải Khùng. Tương truyền, có một buổi sáng, Nguyễn Tất
Nhiên đứng giữa ngã tư ở Biên Hòa như chỗ không người, bỏ tay trong túi
quần nhìn lên trên trời.
Mối tình vô vọng với cô Duyên, nỗi đam mê, niềm đau khổ làm người đã tạo nên phong cách thơ của ông.
Theo lời kể của nhà thơ Thái Thụy Vy: “hồi chưa nổi tiếng, trời nắng
chang chang mà anh ưa mặc cái manteau mua ở khu Dân sinh, mồ hôi nhễ
nhại, ưa đạp xe đạp đi cua cô em Bắc Kỳ nho nhỏ tên Duyên..
Giai đoạn từ năm 1971 trở về sau
Sự nghiệp của Nguyễn Tất Nhiên thời gian đầu không mấy thành công: thơ
ông in ronéo tặng không cho các nữ sinh đều bị quăng vào thùng rác.
Những tập thơ gửi bán trong các tiệm sách đầu chợ Biên Hòa để đến giấy
đổi màu vàng vẫn không bán được.
Cho đến khi thơ ông được một số thầy giáo gửi đăng báo Sáng tạo của Mai
Thảo, rồi Phạm Duy, Nguyễn Đức Quang thấy đó mà phổ nhạc thì mới bắt đầu
nổi tiếng. Vào khoảng năm 1972 hoặc 1973, Nguyễn Tất Nhiên nhận được
giấy gọi nhập
ngũ vào trường Võ bị Thủ Đức. Tuy nhiên mới vào Trung Tâm 3 Quang Trung,
ông đã được cho thôi về vì lý do tâm thần bất ổn. Sau năm 1975, Nguyễn
Tất Nhiên sống ở trong nước cho tới 1981. Trong thời gian này ông học
đàn và sáng tác ca khúc với nhạc sĩ Nguyễn Hữu Nghĩa trong bốn năm. Năm
1980, ông sang định cư tại Pháp, rồi cuối cùng sang Mỹ sống ở Quận Cam.
Sau ông lấy vợ có tên là Minh Thủy, có 2 đứa con trai.Ngày 3 tháng 8 năm
1992, người ta thấy ông nằm chết trong một xe hơi cũ, đậu dưới bóng cây
trong sân chùa tại California.
Tác phẩm
Thơ của Nguyễn Tất Nhiên nổi tiếng với những tác phẩm viết về cảm tình
tuổi trẻ, bằng cách đào sâu vào cảm xúc, tư tưởng của con người. Ông
thổi một làn gió mới vào thơ Việt Nam với đầy những ý tưởng kỳ lạ: Người
yêu là dao nhọn (trong bài Khúc buồn tình), là tín đồ duy nhất: “Tín đồ
là người tình, người tình là ác quỷ, ác quỷ đầy quyền năng”, còn tôi
“là linh mục, giảng lời tình nhân gian”, một cách ẩn dụ táo bạo để nói
về cái tình cảm âu yếm trong đau khổ, lạc quan trong bi thiết của người
yêu, được thể hiện bằng những lời lẽ bông đùa nhưng ngụ ý sâu cay. Nhiều
bài khác thì gợi nên hình ảnh của tuổi học trò, vừa hồn nhiên, vừa
nghịch ngợm (“Duyên của ta tình con gái Bắc”, “Bởi yêu em nên sầu khổ
dịu dàng”)…
Thơ của ông do đó được đón nhận như một hiện tượng, cùng với sự quan tâm
của các nhạc sĩ nổi tiếng lúc ấy như là Phạm Duy, Nguyễn Đức Quang,
những dòng thơ kỳ lạ đã được phổ biến hầu khắp, được nhiều giới yêu
thích. Tác phẩm đã in:
Nàng thơ trong mắt (thơ, Biên Hòa, 1966, cùng với Đinh Thiên Phương)
Dấu mưa qua đất (thơ, Biên Hòa, 1968, cùng với bút đoàn Tiếng Tâm Tình)
Thiên Tai (Thơ, 1970)
Thơ Nguyễn Tất Nhiên (thơ góp nhặt từ 1969-1980, nhà xuất bản Nam Á – Paris in lần đầu tiên năm 1980)
Những năm tình lận đận (tập nhạc 1977-1984, nhà xuất bản Tiếng Hoài Nam, Hoa Kỳ 1984)
Chuông mơ (Thơ từ năm 1972-1987, nhà xuất bản Văn Nghệ – California, 1987)
Tâm Dung (thơ, Người Việt 1989)
Ngoài sáng tác thơ, ông còn viết một số bài nhạc, nổi tiếng trong số đó
là bài “Chiều trên đường Hồng Thập Tự” và lời ca cho bài “Trúc đào”
(nhạc của Anh Bằng).
Chuyện tình nhà thơ Nguyễn Tất Nhiên
Có thể nói thơ và chuyện tình của Nguyễn Tất Nhiên trở thành một hiện
tượng nổi bật tại miền Nam vào những năm đầu thập niên 1970.
Ông làm thơ hay – điều đó là hẳn nhiên, nhưng chuyện tình được “rêu rao”
trong thơ ông khiến dư luận hết sức chú ý. Nguyễn Tất Nhiên yêu rất
thật và thơ ông cũng phản ánh quá thật những tâm tình nóng hổi khi yêu
làm cho giới bạn đọc, nhất là học sinh, sinh viên đều có những đồng cảm
sâu sắc.
Năm đệ tứ (lớp 9), ông để ý đến một cô bạn học người
Bắc, tên Bùi Thị Duyên rất xinh đẹp. Chính vào năm đó, Nguyễn Tất Nhiên
bắt đầu làm thơ. Thật đáng kinh ngạc, những bài thơ đầu tay đã có sự
cuốn hút lạ thường nên chỉ vài năm sau đó ông đã sớm nổi danh. Với những
bài thơ này – chủ yếu viết cho Duyên, Nguyễn Tất Nhiên đã tập hợp in
thành tập mang tên “Thiên tai” khi học lớp đệ nhất (lớp 12) và thân hành
mang đi bán tại các lớp trong trường.
Khi tập thơ phát hành, Nguyễn Tất Nhiên nổi tiếng ngay, và vì thế ở Biên
Hoà, người ta bắt đầu đồn thổi về chuyện tình Duyên – Nhiên khắp nơi.
Sau này, Bùi Thị Duyên kể:
“Tụi này biết nhau từ hồi nhỏ, lúc đó còn ngây thơ, tôi chưa nghĩ gì,
còn Nguyễn Tất Nhiên có nghĩ gì hay không thì tôi không biết. Gặp nhau,
biết nhau từ lúc 14 – 15 tuổi. Tôi được Nhiên tặng một quyển thơ mà như
anh nói chỉ có 3 bản chính đặc biệt (trong số 100 bản), một cho Nhiên,
một bản cho tôi, và một bản cho một người quan trọng nào đó. Tôi biết sự
hình thành quyển thơ là từ tôi mà ra chứ không phải không, nhưng thật
ra chúng tôi chẳng có gì hết, bạn bè trong lớp ai cũng biết. Dĩ nhiên là
tôi rất xúc động vì một quyển thơ viết cho tôi. Nhưng tôi đã gặp và nói
với Nguyễn Tất Nhiên rằng mình chỉ là bạn thôi, nếu Nhiên muốn đi xa
hơn nữa thì tôi không gặp Nhiên đâu. Sau đó anh ấy cũng công nhận chỉ
muốn là bạn, nhưng thật ra nói thế cho qua để mà còn tiếp tục được gặp
tôi”.
Cũng cần được nói thêm, ở Biên Hoà thời ấy có rất nhiều nhà thờ. Là
người theo đạo, Bùi Thị Duyên hay đi lễ, và những buổi sáng hay chiều,
anh chàng làm thơ si tình Nguyễn Tất Nhiên thường ngồi trong quán cà phê
bên đường để ngắm nhìn người đẹp đi ngang qua. Ắt hẳn đã nhận ra tình
mình chỉ là đơn phương, thơ của ông viết cho Duyên đa phần là thở than,
trách móc, có khi rất… dữ dội.
Bài thơ đầu tiên ông làm cho Duyên đã có tên là “Khúc tình buồn”, sau đó
nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành bản nhạc “Thà như giọt mưa” hầu như ngày nào
cũng được phát trên Đài phát thanh Sài Gòn, được giới học sinh, sinh
viên mua, chép, chuyền tay nhau với tất cả sự thích thú vốn có cũa tuổi
trẻ: “Thà như giọt mưa
Vỡ trên mặt Duyên
Để ta nghe thoáng
Tiếng mưa vội đến
Những giọt run run
Ướt ngọn lông măng
Khiến người trăm năm
Đau khổ ăn năn
Khiến người tên Duyên
Đau khổ ăn năn
Khiến người tên Duyên
Đau khổ muôn niên”.
Với cái tên Duyên được “rêu rao” trong ca từ một cách thê thiết như thế,
cảm xúc của người nghe như được nhân lên gấp bội, cho nên bản nhạc cũng
như tên tuổi của Nguyễn Tất Nhiên nhanh chóng được lan truyền rất rộng
rãi.
Tiếp sau bản nhạc đó,
và ngoài tập thơ “Thiên Tai”, Nguyễn Tất Nhiên còn tiếp tục làm nhiều
thơ “ai oán” cho Bùi Thị Duyên. Như bài “Duyên của tình ta con gái Bắc”
với những câu… ấn tượng:
…………. Nghe nói em vừa thi rớt Luật
Môi trâm anh tàn héo nụ xa vời
Mắt công nương thầm khép mộng chân trời
Xin tội nghiệp lần đầu em thất vọng!
(Dù thật sự cũng đáng đời em lắm
Rớt đi Duyên, rớt để thương người!)
………..
Thế nhưng, dường như trái tim của Bùi Thị Duyên vẫn không hề mềm sũng
trước những bài thơ ướt át đó, thậm chí ngược lại đã có nhiều hờn trách
từ phía gia đình bà dành cho nhà thơ tài hoa si tình.
Cả dư luận, trong khi thán phục, tìm đọc thơ của Nguyễn Tất Nhiên cũng
bắt đầu tỏ ý phê phán ông “độc ác” với người-tình-không–trái- tim Bùi
Thị Duyên. Để đến nỗi, khoảng năm 1973, Nguyễn Tất Nhiên thật sự mệt mỏi
(chữ của ông hay dùng trong thơ) với cuộc tình tuyệt vọng của mình và
làm bài thơ coi như là bài cuối cùng dành cho Duyên, trong đó ông “dũng
cảm” tự nhận mình là một “tên quái đản”, là người “cầu danh vọng trên
nước mắt người tình” như một tạ lỗi: Năm năm trời… ta làm tên quái đản
Cầu danh trên nước mắt của người tình
Năm năm trời có nhục có vinh
Có chua, chát, ngọt, bùi, cay, đắng…
Có hai mái đầu chia nhau thù oán
Có thằng ta trút nạn xuốn vai em!
Năm năm trời… có một tên Duyên
Ta ca tụng, rồi chính ta bôi lọ
Tình ta đẹp nhưng tính ta còn nít nhỏ
Nên lỗi lầm đã đục màu sông
Nếu em còn thương mến tuổi mười lăm
Xin nuốt hận mĩm môi cười xí xóa
Hồn ta đẹp nhưng đời ta thảm quá
……….
(Tạ lỗi cùng người)
Em hiền như ma soeur.
Cũng trong thời kỳ Nguyễn Tất Nhiên học đệ nhất (lớp 12) và xuất bản tập
thơ “Thiên tai”, ông có chú ý đến một cô bạn học chung trường khác tên
là Nguyễn Thị Minh Thuỷ.
Minh Thuỷ không đẹp bằng Bùi Thị Duyên nhưng cũng xinh xắn, dễ thương,
học giỏi nhất trường, có thể nói là tài năng toàn diện, đặc biệt là hết
sức dịu dàng. Đã biết chắc rằng tình yêu mình dành cho Duyên là vô vọng,
Nguyễn Tất Nhiên tỏ ra săn đón Minh Thuỷ hơn. Vốn có bản tính dịu dàng,
Minh Thuỷ không tỏ ra từ chối tình yêu của nhà thơ mà chỉ im lặng nửa
nhận nửa không. Cứ mỗi khi tan trường, đang đi bên cạnh cô bạn học, nhác
thấy chiếc Honda của Nguyễn Tất Nhiên lạng lại từ xa là Thuỷ vội đẩy
bạn ra phía ngoài, còn mình đi bên trong để tránh tiếp xúc trực tiếp.
Những lần như thế, thư từ, quà cáp của nhà thơ được cô bạn nhận giúp và
sau đó chuyển lại cho Thuỷ. Bà kể về thời đó: “Có lần anh ấy dúi vào tay
bạn tôi một cái bọc và nói trước khi phóng xe đi: “Thuốc bổ óc đó, một
cho Dung (tên bạn tôi) và một cho Thuỷ, ráng thức để mà học thi”. Tôi
cũng cảm động, vui vui một chút. Anh chàng làm thơ mà cũng biết điệu đó
chứ”.
Tuy vậy, khi thấy “hiện tượng” mối tình Nhiên – Duyên rộ lên cả trường,
cả tỉnh, cả miền Nam, Minh Thuỷ cũng rất dè chừng. Lần nọ, bà quyết định
gom hết tất cả quà cáp, thư tình của Nguyễn Tất Nhiên lâu nay gửi cho
mình đem đến nhà bạn, nhờ bạn trả lại hết. Sự kiện đó đã làm cho nhà thơ
si tình chấn động. Ông viết ngay bài thơ “Kẻ tự đóng đinh tim” cho Minh
Thuỷ: Vì chẳng được cầm tay nhau kể lể
Nên chuyện tình cứ thế, thảm hơn
Chúa cũng cau mày ngắm nỗi cô đơn
Của một kẻ đóng tim mình trên thập giá!
Chiều em đi học về, thơm tóc thả
Áo suông eo trinh bạch cả giáo đường
Ta ngọt ngào gọi khẽ, người đi luôn
Nên lũ thiên thần bỗng nhiên thất chí
Bay xuống trần gian làm thi sĩ
Nâng Thánh Kinh mà hát thơ tình
Có con chiên nào thoáng ngạc nhiên
Rồi lại đắm chìm trong vần nhã nhạc…
Chiều em đi học về, chim trắng bước
Ngang giáo đường nhòe nhoẹt màu vôi phai
Có động lòng xin hãy rút khăn tay
Lau giùm mắt kẻ xương bày trên thánh giá
Là ta đó, em ơi, đang tầm tã
Mưa đầy hồn đau đớn thương thân
Lỡ yêu tín đồ phải chấp nhận gian truân
Phải muối mặt giao du cùng quỷ sứ
Tính nhân hậu đã hồi nào hóa dữ
Chỉ vì em lành lặn quên chàng
Chỉ vì em… gõ nhẹ cửa thiên đàng
Bình thản gửi cho hai hàng bím tóc!
Vì chẳng được ra đường đứng, khóc
Nên hình hài cứ thế, ốm o hơn
Đời không dung đứa tự thị ngông cuồng
Người cũng thế nhìn ta chán ghét
Ta điên đảo, người đâu cần hay biết
Ta té lên té xuống chẳng ai màng
Ta còng lưng gánh bụi giữa hoàng hôn
Người lãnh đạm hất ta rơi vực tối!
Chúa cũng lắc đầu vô phương cứu rỗi
(Cứu rỗi làm gì một thứ nghênh ngang
Cứ nổi cơn đòi Thượng Đế ngang hàng
Đấng Ngàn Tuổi tim già khô độ lượng !)
Ta phải chết cho Nước Trời thịnh vượng
Cho thánh thần chúc phúc bình an
Cho em còn mãi mãi dịu hiền ngoan
Mà hãnh diện có thằng đen đúa
Luôn nhăn nhó mặt mày chê Chúa khó
Nhưng cắn răng không hở miệng trách em!
Trong một bài khác, ông còn trách cụ thể về việc Minh Thuỷ đã từng nhận thư, quà của ông như sau:
…….. Ta vẫn nhớ trưa nào em ngồi hát
Ta thèm hôn lên mắt tiểu thư buồn
Ta vẫn ăn năn những lúc đón đường
Em khó chịu mà thư nào cũng nhận!
………..
(Giữa trần gian tuyệt vọng)
Cũng là thơ hờn trách nhưng có gì nhẹ nhàng, đằm thắm hơn chứ không
“phẫn uất” như thơ viết cho Bùi Thị Duyên, vì Nguyễn Tất Nhiên đã nhận
ra vẻ dịu dàng “Em hiền như ma soeur” của Minh Thuỷ. Phải nói những bài
thơ ông viết cho Minh Thuỷ tình tứ, cảm động hơn, dù “chuyện tình” này
không ồn ào như với Bùi Thị Duyên. Hình ảnh thắt bính tóc của Minh Thuỷ
đi vào thơ ông thơ mộng lắm, ngay cả khi có nguy cơ hai người chia tay: Em không còn thắt bính
Nuôi dưỡng thời ngây thơ
Anh không còn luýnh quýnh
Giữa sân trường trao thư
………….
Em thường hay mắt liếc
Anh thường ngóng cổ cao
Ngoài đường em bước chậm
Quán chiều anh nôn nao
……..
Hai năm tình lận đận
Hai đứa cùng xanh xao
Hai năm trời mùa lạnh
Hai đứa cùng hư hao
…….. (Hai năm tình lận đận)
Lên đại học, Nguyễn Tất Nhiên vào học Luật khoa, Minh Thuỷ vào Vạn Hạnh,
Sài Gòn. Từ đó, hai người hầu như không còn gặp nhau. Thế nhưng, thỉnh
thoảng trên báo, ông vẫn có thơ cho Minh Thuỷ, như đoạn thơ dưới đây là
một, vẫn da diết lắm: Trời mưa , không lớn lắm
nhưng đủ ướt đôi đầu !
tình yêu , không đáng lắm
nhưng đủ làm … tiêu nhau !
……………
em tính còn ham chơi
lưng ngoan dòng tóc bính
môi trinh non thích cười
chiều chiều hay giỡn nắng
tình trôị. kệ tình trôi
…………
(Thơ Khởi Tự Mê Cuồng)
Thì xin nhẫn nhục cưu mang vợ chồng
Năm 1975, biến cố đất nước. Chính sự kiện này đã vô tình “đẩy” Nguyễn
Tất Nhiên và Minh Thuỷ gặp lại nhau, ấy là khi cả hai cùng trở về Biên
Hoà sinh sống. Nguyễn Tất Nhiên đi làm… rẫy ở Long Thành (Đồng Nai),
Minh Thuỷ làm nhân viên hợp tác xã ở thành phố. Dường như sự bình lặng
của thời kỳ này đã làm “nguội” những sôi nổi bốc đồng của tình yêu tuổi
trẻ một thời. Hai người đến với nhau có vẻ thanh thản, hiểu đời hơn.
Tình yêu từ đó được nối lại.
Năm 1978, họ chính
thức làm đám cưới. Tuy nhiên, với một tâm hồn quá mẫn nhạy, thậm chí hơi
khác thường, ngay cả khi chuẩn bị chuyển từ vị trí người tình thành
người chồng, Nguyễn Tất Nhiên vẫn có những bài thơ dự cảm rằng mình
không xứng với sự dịu dàng, hiền ngoan, với kiểu “con nhà gấm lụa thánh
hiền” của Minh Thuỷ. Nghe người ta chúc “trăm năm hạnh phúc” ông cũng lo
nghĩ. Ông viết: “Phu thê nếu đã nợ rồi
Thì tôi đâu ngại ngỏ lời yêu em
Như con chim mới tập chuyền
Bâng khuâng gấm lụa thánh hiền em ra
Mặt trời rực rỡ phương xa
Ở đây hạnh phúc chỉ là đau thương
…………
Phu thê nếu đã buộc ràng
Thì xin nhẫn nhục cưu mang vợ chồng
Tôi quanh năm sống hoang đàng
Cũng xin nhỏ lệ hoàn lương, khóc tình”.
(1978 ở Việt Nam)
Với những bài thơ viết
cho người vừa thành vợ của mình, dễ thấy Nguyễn Tất Nhiên yêu Minh Thuỷ
thật tình – thứ tình yêu không còn ai oán, hờn trách, hơn thua như xưa
nữa mà đong đầy mặc cảm, lo lắng, làm như tạng người ông thì chỉ yêu
thôi chứ đừng cưới, khi yêu thì “hùng hổ” nhưng khi cưới thì “ăn năn”.
Như bài “Uyên ương” cái tựa thơ đã rõ là nói về tình vợ chồng, nhưng sao
mà… hoài tiếc, thổn thức với những gì đã qua:
…. Có những chiều ta muốn hôn em, rồi khóc
Mùa bình an nào chờ đợi uyên ương?
Nhớ hôm xưa em mảnh khảnh tan trường
Hương trinh khiết ngây ngây chiều nắng lụa
Áo đông phương còn e dè trước gió
Ðôi tà ngoan chưa phỉ sức tung tăng
Bụi trần gian chưa gợn vướng mi cong
Thơ ta sáng theo hồn ta trẻ nhỏ
Nhớ hôm xưa em bình minh thiếu nữ
Môi vô tư chưa bợn nhuốm hơi người
Tay măng tơ chưa vọc nước dòng đời
Tóc bính thảnh thơi chưa phiền khói thuốc
Ta lẽo đẽo theo tình ê ẩm bước
Ðể chiều về nghẹ thấm thía gian nan!
Nhớ hôm xưa em mơ mộng nhẹ nhàng
Hay hát khẻ đôi bài tình man mác
Trang thư nhỏ ép bông hoa, làm dáng
Cài tơ nhung lên tóc mượt, làm duyên
Cười với tình nhưng… tránh vội sang bên
Như thể sợ tình yêu làm lấm áo!
Chim trong tổ biết chi đời giông bão
Em con cưng nào biết tuổi lưu đày
……
Với tính cách khác
thường của Nguyễn Tất Nhiên như thế, quả nhiên cuộc sống của họ không
hạnh phúc lắm, chủ yếu là do “tính nết hoang đàng” cố hữu của Nguyễn Tất
Nhiên – như ông thường tự nhận, toàn là “nhẫn nhục cưu mang vợ chồng”.
Dù đã có với nhau hai con trai, nhưng hai người thường xuyên có những
cuộc “di cư” mỗi người một nơi mỗi khi trong nhà có “giông bão”. Năm
1992, trong một lần Minh Thuỷ dẫn hai con “di cư” như thế thì nghe tin
Nguyễn Tất Nhiên đã tự kết liễu đời mình trong một ngôi chùa ở
California, Mỹ (họ sang Mỹ từ năm 1978).
Chính Minh Thuỷ cũng không tin ông chọn giải pháp đó dù quá biết tính
cách khác thường của ông. Vì những chuyến “di cư” như thế, đối với bà,
chỉ là cách để ông “biết điều” hơn với vợ con mà thôi, nhưng than ôi,
“chính vì em mà thiên tài chán sống”, ông đã từng cảnh báo như thế trong
một bài thơ thời còn độc thân rồi mà.
Nguyễn Tất Nhiên tên thật là Nguyễn Hoàng Hải,
sinh ngày 30-5-1952 tại xã Bình Trước, quận Đức Tu, tỉnh Biên Hoà. Sau
5-1975 sống tại Hoa Kỳ. Mất ngày 3-8-1992 tại California. Lúc còn trẻ
ông còn có biệt danh là Hải khùng.
Theo lời nhà thơ Thái Thuỵ Vy (người cùng quê với ông), hồi chưa nổi
tiếng, trời nắng chang chang mà anh ưa mặc cái manteau mua ở khu dân
sinh, mồ hôi nhễ nhại, ưa đạp xe đạp đi cua cô em Bắc Kỳ nho nhỏ tên
Duyên, anh thường làm thơ in ronéo đi phát không cho nữ sinh, họ đều
quăng vào thùng rác, đến lúc Vĩnh Phúc và Nguyễn Xuân Hoàng dạy trường
Ngô Quyền gửi đăng ở tạp chí Sáng tạo của Mai Thảo, được Phạm Duy và Nguyễn Đức Quang phổ các bản Thà như giọt mưa, Trúc đào, Vì tôi là linh mục, Em hiền như ma soeur, Cô em Bắc Kỳ nho nhỏ[…
Vài Nét Về Tác Phẩm Ich habe genug (BWV 82) là một cantata do Johann
Sebastian Bach (1685-1750) sáng tác. Bản thánh nhạc này được trình bày
lần đầu tiên vào ngày 2/2/1727 tại Leipzig, Đức quốc. Tựa đề Ich habe genugtạm dịch sang tiếng Việt là Con Thỏa Lòng.
Nội dung của bài thánh ca lấy ý từ Phúc Âm Lu-ca 2:29-32, diễn tả tâm
trạng thỏa lòng của Simeon khi gặp Hài Nhi Jesus; do đó, trong tiếng
Việt bài thánh ca này được gọi là Bài Ca Của Simeon. Tác Giả
Johann Sebastian Bach là một nhạc sĩ trong thế kỷ 18. Ông được xem
là nhạc sĩ hàng đầu của nhạc Baroque và là một trong những nhạc sĩ vĩ
đại nhất từ xưa đến nay.
Johann Sebastian Bach sáng tác nhiều thể loại nhạc khác nhau. Phần
lớn các tác phẩm của Bach là thánh nhạc. Một số tác phẩm của Bach như The Passion According to St. John, The Passion According to St. Matthew, và Mass in B Minor được các nhà nghiên cứu ghi nhận là những tác phẩm nhạc cổ điển hay nhất từ xưa cho đến nay. Bối Cảnh Sáng Tác
Johann Sebastian Bach là một tín hữu Tin Lành yêu mến Chúa. Bach nhận
biết tài năng của mình đến từ Chúa và ông quyết định dùng tài năng đó
để tôn ngợi Chúa.
Năm 1723, Johann Sebastian Bach nhận lời làm giám đốc âm nhạc cho
giáo khu St. Thomas của Giáo hội Tin Lành Lutheran tại thành phố
Leipzig. Một trong những trách nhiệm của Bach, một nhạc trưởng trong
nhà thờ, là hướng dẫn ca đoàn hát thờ phượng Chúa trong các lễ thờ
phượng hằng tuần.
Thông thường, các nhạc trưởng chỉ chọn thánh ca đã được viết sẵn, cải
soạn hòa âm, rồi tập cho ban hát và dàn nhạc. Trong trường hợp của
Bach, ông không chỉ dùng những thánh ca đã có sẵn, nhưng Bach đã sáng
tác rất nhiều cantata mới để minh họa cho bài giảng của mục sư
trong giờ thờ phượng hằng tuần. Trong vài năm đầu làm nhạc trưởng tại
Leipzig, Johann Sebastian Bach đã sáng tác hơn 300 cantatas.
Năm 1750, Johann Sebastian Bach về với Chúa. Sau khi Bach qua đời,
một số người thời đó, vì thiếu hiểu biết, cho rằng nhạc của Bach đã lỗi
thời; do đó rất nhiều tác phẩm của Bach bị thiêu hủy. Các sáng tác của
Johann Sebastian Bach sau đó bị lãng quên một thời gian khá lâu.
Đến cuối thế kỷ thứ 18 và đầu thế kỷ thứ 19, một số nhạc sĩ thuộc thế
hệ sau như Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), Ludwig van Beethoven
(1770-1827), Frédéric FrançoisChopin (1810-1849), Robert
Schumann (1810-1856), và Felix Mendelssohn (1809-1847) có dịp tiếp xúc
với nhạc của Bach. Họ cảm nhận được vẻ đẹp và hiểu được giá trị trong
những tác phẩm của Bach. Các nhạc sĩ này công nhận rằng Johann Sebastian
Bach không phải chỉ lỗi lạc trong việc biên soạn và sáng tác cho đàn
organ, nhưng ông là bậc thầy và chính là người đã đặt nền móng cho nghệ
thuật hòa âm của nhạc cổ điển. Động lực khiến Bach thực hiện những điều
đó vì ông muốn dùng những cấu trúc âm nhạc và giai điệu đẹp nhất để tôn
kính Chúa.
Đến giữa thế kỷ thứ 19, một số tác phẩm của Johann Sebastian Bach
được giới thiệu trở lại với công chúng. Sau đó, Hội Những Người Yêu
Nhạc Bach được thành lập. Trong suốt 160 năm qua, các nhà nghiên cứu đã
sưu tầm tìm lại những tác phẩm của Johann Sebastian Bach. Đến nay,
khoảng hơn 200 cantatas mà Bach đã viết cho các chương trình thờ phượng
hằng tuần đã được tìm lại; hơn 100 cantatas khác vẫn còn thất lạc.
Lời của bài thánh ca trong nguyên văn tiếng Đức và bản dịch trong tiếng Anh như sau: Lời Ca
1. Arie Ich habe genug,
Ich habe den Heiland,
das Hoffen der Frommen,
Auf meine begierigen Arme genommen;
Ich habe genug!
Ich hab ihn erblickt,
Mein Glaube hat Jesum ans Herze gedrückt;
Nun wünsch ich, noch heute mit Freuden
Von hinnen zu scheiden.
2. Rezitativ Ich habe genug.
Mein Trost ist nur allein,
Daß Jesus mein
und ich sein eigen möchte sein.
Im Glauben halt ich ihn,
Da seh ich auch mit Simeon
Die Freude jenes Lebens schon.
Laßt uns mit diesem Manne ziehn!
Ach! möchte mich von meines Leibes Ketten
Der Herr erretten;
Ach! wäre doch mein Abschied hier,
Mit Freuden sagt ich, Welt, zu dir:
Ich habe genug. 3. Arie Schlummert ein, ihr matten Augen,
Fallet sanft und selig zu!
Welt, ich bleibe nicht mehr hier,
Hab ich doch kein Teil an dir,
Das der Seele könnte taugen.
Hier muß ich das Elend bauen,
Aber dort, dort werd ich schauen
Süßen Friede, stille Ruh. 4. Rezitativ Mein Gott! wenn kömmt das schöne: Nun!
Da ich im Friede fahren werde
Und in dem Sande kühler Erde
Und dort bei dir im Schoße ruhn?
Der Abschied ist gemacht,
Welt, gute Nacht! 5. Arie Ich freue mich auf meinen Tod,
Ach, hätt’ er sich schon eingefunden.
Da entkomm ich aller Not,
Die mich noch auf der Welt gebunden.
1. Aria I have enough,
I have taken the Savior,
the hope of the righteous,
into my eager arms;
I have enough!
I have beheld Him,
my faith has pressed Jesus to my heart;
now I wish, even today with joy
to depart from here. 2. Recitative I have enough.
My comfort is this alone,
that Jesus might be mine
and I His own.
In faith I hold Him,
there I see, along with Simeon,
already the joy of the other life.
Let us go with this man!
Ah! if only the Lord might rescue me
from the chains of my body;
Ah! were only my departure here,
with joy I would say, world, to you:
I have enough. 3. Aria Fall asleep, you weary eyes,
close softly and pleasantly!
World, I will not remain here any longer,
I own no part of you
that could matter to my soul.
Here I must build up misery,
but there, there I will see
sweet peace, quiet rest. 4. Recitative My God! When will the lovely ‘now!’ come,
when I will journey into peace
and into the cool soil of earth,
and there, near You, rest in Your lap?
My farewells are made,
world, good night! 5. Aria I delight in my death,
ah, if it were only present already!
Then I will emerge from all the suffering
that still binds me to the world.
Nội Dung Bài Ca Của Simeon là một cantata mà Bach đã viết vào
dịp kỷ niệm lễ Thanh Tẩy của Mary vào năm 1727. Bài cantata này được
trình bày lần đầu tiên vào ngày 2/2/1727 tại Leipzig, đúng 40 ngày sau
lễ giáng sinh năm 1726.
Lý do bài thánh ca được trình diễn đúng 40 ngày sau lễ giáng sinh vì
theo Thánh Kinh Cựu Ước, sau khi một phụ nữ Do Thái sinh con, người đó
phải làm lễ thanh tẩy. Nếu sinh con trai thì lễ thanh tẩy diễn ra 40
ngày sau khi sinh xong. Sách Lê-vi ký trong Thánh Kinh Cựu Ước chương
12 chép như sau:
Đức Giê-hô-va phán với Môi-se: “Hãy truyền cho dân Y-sơ-ra-ên rằng: Nếu một phụ nữ mang thai và sinh con trai, người ấy sẽ bị ô uế
bảy ngày như trong thời kỳ kinh nguyệt. Ðến ngày thứ tám, phải làm phép
cắt bì cho đứa trẻ. Thời kỳ cho máu của nàng được thanh tẩy là ba mươi
ba ngày. Trong thời gian này, nàng không được phép đụng vào một vật
thánh nào, và cũng không được phép vào nơi thánh, cho đến khi thời kỳ
thanh tẩy đã mãn. Còn nếu người phụ nữ sinh con gái, người ấy sẽ bị ô uế hai tuần
như trong thời kỳ kinh nguyệt, và thời kỳ để cho máu nàng được thanh tẩy
là sáu mươi sáu ngày. Khi thời kỳ thanh tẩy của nàng đã xong, dù sinh con trai hay con
gái, nàng phải mang đến cho thầy tế lễ tại cửa Lều Hội Kiến một con
chiên dưới một tuổi để dâng làm của lễ thiêu, và một con bồ câu con,
hoặc một con chim gáy, để dâng làm của lễ chuộc tội. Thầy tế lễ sẽ dâng con vật hiến tế ấy trước mặt Đức Giê-hô-va và
làm lễ chuộc tội cho nàng; bấy giờ nàng sẽ được sạch vì huyết đã xuất
ra. Ðó là luật lệ về người phụ nữ sinh con trai hoặc con gái. Nếu nàng không đủ khả năng dâng một chiên con, nàng có thể mang
đến hai con chim gáy, hoặc hai con bồ câu con; một con sẽ được dâng làm
của lễ thiêu, và con kia sẽ được dâng làm của lễ chuộc tội. Tư tế sẽ làm
lễ chuộc tội cho nàng, và nàng sẽ được sạch.”
Phúc Âm Lu-ca 2:22-35 chép rằng sau khi những ngày thanh tẩy theo
luật định đã mãn, Mary và Joseph đem Hài Nhi Jesus lên Jerusalem để dâng
cho Đức Chúa Trời. Lúc này, Hài Nhi đã được 40 ngày.
Tại đền thờ, họ gặp cụ Simeon, là một người đạo đức và công chính,
luôn trông đợi sự xuất hiện của Đấng Cứu Thế. Cụ Simeon được Đức Thánh
Linh cho biết cụ sẽ không chết trước khi gặp Đấng Cứu Thế.
Theo sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, cụ Simeon đã gặp Joseph và Mary
khi họ mang Hài Nhi Jesus đến Đền Thờ để làm các thủ tục theo luật lệ ấn
định. Cụ Simeon thỏa lòng vì mơ ước của mình được Chúa thực hiện. Cụ
bồng Hài Nhi trên tay, dâng lời tôn ngợi Đức Chúa Trời như sau: Lạy Chúa! Theo như lời Ngài đã hứa, bây giờ xin cho tôi tớ Ngài
qua đời bình an; bởi vì chính mắt con đã thấy ơn cứu rỗi của Ngài mà
Ngài đã chuẩn bị trước mặt mọi dân tộc – là ánh sáng soi đường cho các
dân ngoại, và là vinh quang của Israel – dân Ngài.
Lời ngợi ca của Simeon bày tỏ sự thỏa nguyện, và đó chính là chủ đề
của bản cantata mà Johann Sebastian Bach đã sáng tác. Tựa đề của bài
cantata này trong tiếng Đức “Ich habe genug” – tạm dịch là “Con Thỏa Lòng.” Vì nội dung của cantata dựa trên lời ngợi ca của Simeon, nên tác phẩm này trong tiếng Việt được gọi là Bài Ca Của Simeon. Bố Cục
Cantata Ich habe genug được chia làm 5 phần:
Aria: Ich habe genug
Recitativo:Ich habe genug! Mein Trost ist nur allein
Aria:Schlummert ein, ihr matten Augen
Recitativo:Mein Gott! wenn kömmt das schöne: Nun!
Aria:Ich freue mich auf meinen Tod
Phần mở đầu của cantata là aria Con Thỏa Lòng. Chủ đề
chính của cantata được viết trong cung Đô thứ (Cm) thể hiện tình cảm sâu
lắng nhẹ nhàng. Tiếng kèn oboe và đàn dây quyện vào nhau thật hài hòa,
giai điệu trầm lắng nhưng không u sầu; nhịp điệu thong thả của aria diễn
tả tâm trạng của một người thoả nguyện sẵn sàng về với Chúa: không ưu
tư, không trăn trở, không nuối tiếc.
Lời thánh ca nói rằng: Con thỏa lòng vì con đã gặp Cứu Chúa, là niềm
hy vọng của sự công chính. Con được ôm Ngài trong vòng tay háo hức của
con. Con thỏa lòng vì con được bồng ẵm Ngài; đức tin của con ôm chặt
Ngài trong tim con; và giờ đây, con mong ước, với niềm vui, được lìa cõi
trần nầy.
Trong phần thứ hai, chủ đề Con Thỏa Lòng được thể hiện
bằng một giai điệu mới trong cung Si giáng trưởng. Bài recitativo đầu
tiên của cantata này rất ngắn nhưng rất súc tích.
Bach đã khéo léo trích dẫn các phân đoạn Kinh Thánh liên hệ để viết
lời cho recitativo đầu tiên trong cantata này. Lời thánh ca nói rằng chỉ
một mình Đấng Yên Ủi làm con thỏa lòng (II Cô-rinh-tô 1:2-7). Con thỏa
lòng vì Chúa Jesus thuộc về con và con thuộc về Ngài (Nhã Ca 2:16;
6:3). Như Simeon, với đức tin, con giữ chặt Ngài và đón nhận niềm vui
của cuộc đời mới. Thêm vào đó, trong lời ca “Chúng ta hãy cùng đi với
Ngài,” Bach khéo léo mô phỏng mong ước của Sứ đồ Phao Lô được rời khỏi
trần gian khổ đau, về sống bên Chúa trên thiên đàng, để trình bày tâm
trạng tương tự của Simeon, và của nhiều người yêu mến Chúa, là mong ước
được về với Chúa. Lời thánh ca viết: “Và nếu chỉ có mình Chúa có thể
cứu con khỏi xiềng xích của thân thể con; thì con phải nói rằng: Thật là
vui khi được rời khỏi đây. Thế gian ơi! Với ngươi, ta đã đủ rồi.”
Bài aria, trong phần thứ ba của cantata, là một bài hát ru: “Hỡi
những đôi mắt mỏi mòn, hãy ngủ đi! Hãy nhắm mắt êm ái, dịu dàng. Thế
gian ơi! Ta sẽ không còn ở đây nữa đâu. Ta không mắc nợ ngươi chút nào
có thể ảnh hưởng đến linh hồn của ta. Ở đây, ta phải vun góp những bất
hạnh, nhưng nơi đó, ta sẽ tìm thấy sự yên nghỉ bình an ngọt ngào.” Lời
thánh ca thể hiện tâm trạng thỏa lòng của một người đã thực hiện xong
những gì mình cần làm trên đời này và sẵn sàng nhắm mắt lìa cõi đời để
về với Chúa. Bach trích dẫn câu Kinh Thánh I Tê-sa-lô-ni-ca 4:14 để mô
tả cái chết của người tin Chúa là sự ngủ yên trong Chúa.
Phần thứ tư của cantata tiếp tục với một recitativo. Lời thánh ca
viết: “Lạy Chúa! Khi nào Đấng Yêu Thương sẽ đến – là lúc con sẽ bước
vào nơi an bình và vào miền đất lạnh; được ở bên Ngài và nghỉ an bên
cạnh Ngài. Thế gian ơi! Ta đã chào giã biệt bóng đêm.”
Bài aria kết thúc trong phần cuối của cantata có vài nét tương đồng
với bài aria mở đầu; tuy nhiên bài aria kết thúc có giai điệu nhanh hơn
và sống động hơn. Lời thánh ca viết rằng: “Tôi vui sướng về cái chết của
mình dường như nó đã xảy ra rồi! Và rồi, tôi sẽ vượt mọi khổ đau đã
ràng buộc tôi với thế giới này.”
Toàn bộ tác phẩm kéo dài khoảng 25 phút. Mời bạn đọc lắng nghe tấm
lòng của một người sau bao năm trông mong, đã được thỏa nguyện vì gặp
được Chúa.
-Bậc thềm tiến vào thánh đường của trí tuệ là biết sự ngu dốt
của chính mình. The doorstep to the temple of wisdom is a
knowledge of our own ignorance. Benjamin Franklin
Harper Lee - Giết con chim nhại , To kill a Mockingbird .
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
To Kill a Mockingbird
Bìa bản gốc tiếng Anh của truyện.
Thông tin sách
Tác giả Harper Lee
Quốc gia Hoa Kỳ
Ngôn ngữ tiếng Anh
Thể loại Nam Gothic (bán tự truyện)
Nhà xuất bản HarperCollins
Ngày phát hành 11 tháng 7 năm 1960
Kiểu sách Print (Bìa cứng và bìa mềm)
Số trang 336 (Ấn bản kỷ niệm lần thứ 40 bìa cứng)
ISBN ISBN 0-06-019499-5 (Ấn bản kỷ niệm lần thứ 40 bìa cứng)
Giết con chim nhại (nguyên tác tiếng Anh: To Kill a Mockingbird) là cuốn tiểu thuyết của Harper Lee; đây là cuốn tiểu thuyết rất được yêu chuộng, thuộc loại bán chạy nhất thế giới với hơn 10 triệu bản. Cuốn tiểu thuyết được xuất bản vào năm 1960 và đã giành được giải Pulitzer cho tác phẩm hư cấu năm 1961. Nội dung tiểu thuyết dựa vào cuộc đời của nhiều bạn bè và họ hàng tác giả, nhưng tên nhân vật đã được thay đổi. Tác giả cho biết hình mẫu nhân vật Jean Louise "Scout" Finch, người dẫn truyện, được xây dựng dựa vào chính bản thân mình.
Giết con chim nhại là một câu chuyện bao gồm nhiều mô-típ, như sự ích kỷ, sự thù hận, lòng dũng cảm, sự kiêu hãnh, định kiến, và các giai đoạn trong cuộc đời, đặt trong bối cảnh cuộc sống miền Nam Hoa Kỳ. Cuốn tiểu thuyết đã được đạo diễn Robert Mulligan dựng thành phim với kịch bản do Horton Foote viết vào năm 1962. Cho tới nay, cuốn tiểu thuyết này là tác phẩm được xuất bản duy nhất của bà Harper Lee.
Giới thiệu tác giả và sự xuất bản cuốn tiểu thuyết
Harper Lee sinh năm 1926 và lớn lên ở Monroeville, Alabama, nơi bà trở thành bạn thân của Truman Capote, một nhà văn nổi tiếng. Bà học trường Huntingdon College ở Montgomery trong các năm 1944-45 và sau đó theo học luật tại Đại học Alabama (1945–49). Khi còn là sinh viên bà đã tham gia viết cho các tạp chí văn học trong trường như là báo Huntress ở Huntingdon và tạp chí hài Rammer Jammer ở Đại học Alabama. Bà viết truyện ngắn và các tác phẩm khác về vấn đề ít được bàn luận ở trường học thời bấy giờ là kỳ thị chủng tộc. Năm 1950, bà đến ở thành phố New York và làm việc cho tập đoàn hàng không British Overseas dưới vai trò thư ký. Chính ở đây bà bắt đầu viết các tiểu luận và truyện ngắn về con người ở Monroeville. Bà gởi một tác phẩm đến một tổ chức văn học nhờ sự giới thiệu của Capote với mong muốn được xuất bản. Tổng biên tập tại J. B. Lippincott khuyên bà nên nghỉ việc ở công ty hàng không để tập trung vào nghiệp văn chương. Nhờ sự giúp đỡ của bạn bè, bà dành một năm để tập trung viết sách.
Bà bỏ ra hai năm rưỡi để viết tiểu thuyết Giết Con Chim Nhại. Cuốn sách được xuất bản ngày 11 tháng bảy năm 1960. Lúc đầu được đặt tên là Atticus nhưng sau đó bà Lee đã đổi lại để cho thấy một câu chuyện vượt qua khuôn khổ chân dung về một nhân vật. Nhóm biên tập ở Lippincott nói với bà rằng có thể chỉ bán được vài ngàn cuốn. Năm 1964, bà Lee nhớ lại "Tôi không hy vọng tiểu thuyết sẽ thành công... Tôi lo rằng nó sẽ bị chết yểu bởi những nhà phê bình, nhưng đồng thời tôi mong rằng ai đó sẽ thích nó để tôi có được sự khích lệ. Khích lệ từ độc giả. Chỉ là hy vọng nhỏ nhoi thôi, như tôi đã nói, nhưng thành công lại rất lớn, và trong chừng mực nào đó thì điều này cũng đáng sợ như là cái chết yểu". Thay vì bị "chết yểu", Reader's Digest Condensed Books đã in lại cuốn sách dưới dạng từng phần, góp phần làm cho nó được nhiều người đọc hơn. Cuốn sách được tái bản thường xuyên kể từ lần xuất bản đầu tiên.
Giới thiệu cốt truyện
Cuốn tiểu thuyết kể về câu chuyện của hai đứa trẻ ở lứa tuổi mới lớn, Jean Louise "Scout" Finch và Jeremy Atticus "Jem" Finch, sinh trưởng ở thị trấn nhỏ Maycomb, Alabama, nằm sâu trong miền nam nước Mỹ trong thập niên 1930. Chuyện xảy ra trong vòng 3 năm, được kể lại bởi người em. Trong truyện, cha của hai đứa trẻ, luật sư Atticus Finch được chỉ định để bào chữa một người da đen tên là Tom Robinson, bị buộc tội cưỡng hiếp một cô gái da trắng tên là Mayella Ewell.
Giải thích tên tác phẩm
Sau khi tặng quà Giáng sinh cho hai anh em Jem và Scout là mấy khẩu súng hơi, ông Atticus dặn lũ trẻ là mặc dù chúng có thể "bắn bao nhiêu chim giẻ cùi xanh tùy thích", chúng phải nhớ "giết hại chim nhại là tội ác". Sau này cô Maudie Atkinson, hàng xóm của lũ trẻ, giải thích đó là vì chim nhại không bao giờ làm điều gì có hại, nó mang lại niềm vui bằng tiếng hót của chúng: "nó chẳng làm điều gì khác ngoài việc mang đến tiếng hót từ tận con tim cho chúng ta". Con chim nhại (mockingbird) được dùng lặp đi lặp lại như một hình tượng của nạn nhân và sự trong trắng trong suốt tác phẩm. Nó là biểu tượng của sự trong trắng và cái đẹp chống lại chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và lòng hận thù.
Tóm tắt truyện
Câu chuyện diễn ra trong 3 năm của cuộc Đại suy thoái tại Mỹ, ở một "thị trấn cổ chán ngắt" Maycomb, tiểu bang Alabama. Nhân vật dẫn chuyện, cô bé Scout Finch 6 tuổi, sống với anh trai Jem và người cha Atticus, một luật sư tuổi trung niên. Một mùa hè nọ, Jem và Scout kết bạn với một cậu bé tên Dill khi Dill đến chơi với dì mình ở Maycomb vào mùa hè. Ba đứa trẻ cảm thấy vừa sợ vừa hứng thú về người hàng xóm "Boo" Radley, sống ẩn dật trong một ngôi nhà kế bên trong suốt nhiều năm mà không hề ra ngoài khi trời còn sáng. Những người lớn ở Maycomb thường dè dặt khi nói về Boo và trong nhiều năm rồi không ai thấy ông ta. Bọn trẻ bổ sung vào trí tưởng tượng của mình những lời đồn đại xung quanh bề ngoài của ông và nguyên nhân mà ông phải trốn tránh, trong đó trứ danh nhất là anh ta đã đâm vào chân cha đẻ của mình trong một cơn nóng giận, rằng anh ta lẻn ra khỏi nhà hàng đêm, ăn thịt mèo, sóc và rình mò xung quanh nhà hàng xóm.
Mùa thu năm ấy Scout đến trường lần đầu tiên. Ngày đi học đầu tiên của cô trôi qua không hề yên ả chút nào, nhưng từ đó độc giả biết đến gia đình Ewell qua một bạn học cùng lớp với cô, là con của ông Bob Ewell, một người có tiếng nghiện ngập, vô công rồi nghề và nghèo khó, ông ta có một túp lều trên bãi rác của thị trấn. Trên đường về nhà, cô bé và Jem tìm thấy mấy món quà dành cho họ, để trong một hốc cây trên mảnh đất của nhà Radley. Mùa hè năm sau, Dill quay lại. Cùng cậu, Scout và Jem bắt đầu trêu chọc anh chàng Boo Radley, nhưng ông Atticus bắt bọn trẻ phải thôi mấy trò nghịch ngợm ấy lại. Ông nhắc lũ trẻ phải thông cảm với người khác trước khi phán xét họ.
Tuy nhiên, trong đêm cuối cùng Dill còn ở thị trấn Maycomb mùa hè năm đó, ba đứa trẻ lẻn vào mảnh đất nhà Radley. Lũ trẻ bị bắt gặp, bị Nathan Radley bắn chỉ thiên dọa làm chúng hoảng hồn. Jem trong lúc chạy trốn làm mất cả quần, khi cậu quay trở lại để nhặt nó, cậu thấy cái quần đã được vá lại và treo trên hàng rào. Mùa đông năm ấy, Jem và Scout lại tìm thấy mấy món quà trên cái cây, dường như được Boo để ở đó cho chúng. Anh trai Nathan của Boo nói là cái cây "bị bệnh" nên dùng xi-măng trám cái hốc cây lại, nhưng khi lũ trẻ hỏi ông Atticus thì ông lại bảo là cái cây ấy chẳng có vấn đề gì cả. Jem buồn lắm, vì hiểu rằng mối liên hệ đầu tiên của chúng với Boo Radley thế là đã bị cắt đứt. Scout vì còn bé quá, nên chỉ nghĩ đơn giản là từ giờ sẽ không còn các món quà nữa.
Người cha Atticus được phiên tòa chỉ định biện hộ cho một người đàn ông da đen tên là Tom Robinson, người bị buộc tội hãm hiếp Mayella Ewell, một cô gái người da trắng. Dù cho nhiều cư dân của Maycomb chống đối thế nào, ông Atticus vẫn đồng ý biện hộ cho Tom hết sức mình. Ông Atticus hứa sẽ làm hết khả năng để bào chữa cho Tom, vì ông có một niềm tin lớn lao vào quyền bình đẳng của tất cả mọi người. Vì chuyện đó mà lũ trẻ con ông phải chịu bao nhiêu sự phỉ báng của những đứa trẻ khác, thậm chí ngay cả khi chúng đang làm lễ Nô-en trong khu nhà Landing của gia đình Finch. Những đứa trẻ khác trêu chọc Jem và Scout về việc bố chúng, gọi ông ấy là "kẻ yêu bọn mọi đen". Scout đã nổi nóng và gây lộn để bảo vệ danh dự cho cha mình, mặc dù cha cô bé đã bảo cô không được làm thế. Bà đầu bếp Calpurnia của gia đình Finch đưa lũ trẻ đến một nhà thờ của người da đen gần đó và chúng được cộng đồng người da đen chào đón nồng hậu.
Em gái ông Atticus, cô Alexandra đến sống với gia đình Finch mùa hè năm sau. Cậu bé Dill, nhẽ ra phải sống với ông cha dượng, người chẳng bao giờ quan tâm đến cậu, trốn nhà đến Maycomb và trốn dưới gầm giường cô bé Scout. Phiên tòa xử Tom Robinson bắt đầu, và khi anh bị nhốt trong nhà lao, một đám đông định xúm vào đánh chết anh. Đêm trước khi phiên tòa diễn ra, ông Atticus phải đối đầu với đám đông. Jem, Dill và Scout trốn khỏi nhà để đến chỗ ông, rồi dù ông Atticus nói gì, chúng cũng không chịu bỏ đi. Cô bé Scout nhận ra một người đàn ông trong đám đông là Walter Cunningham, cha một bạn học với cô. Cô lễ phép chất vấn ông ta về đứa con trai ông ta, làm ông xấu hổ đến mức phải giải tán đám đông.
Tại phiên tòa, lũ trẻ ngồi trên một "ban công dành cho người da màu" với những người dân da đen của thị trấn. Ông Atticus đưa ra những bằng chứng rõ ràng, cho thấy nguyên cáo, cô Mayella và bố cô, ông Bob Ewell đã nói dối, sự thực là cô Mayella đã tìm cách mồi chài Tom Robinson và bị bắt quả tang. Vết bầm trên mặt cô Mayella là do người cha đánh khi ông ta bắt gặp cô và Tom. Người cha gọi cô là con điếm và đánh cô. Mọi người nhận thấy vết bầm ở bên má trái cô Mayella, nghĩa là người đánh cô phải thuận tay trái. Ông Bob Ewell thuận tay trái, trong khi Tom thì lại bị tật ở tay trái. Mặc dù vậy, bất chấp mọi chứng cứ đều chỉ ra rằng Tom vô tội, bồi thẩm đoàn gồm toàn người da trắng vẫn kết tội anh. Anh Tom tội nghiệp tìm cách chạy trốn khỏi nhà tù nên bị bắn chết. Sau phiên tòa, niềm tin vào công lý của Jem bị lung lay dữ dội vì bản án quá bất công, cậu trở nên chán nản, nghi ngờ, vì rõ ràng Tom bị bồi thẩm đoàn kết án chỉ vì anh là người da đen.
Dù tòa đã tuyên án, Bob Ewell vẫn tức tối vì cho rằng ông Atticus và vị thẩm phán đã cười vào mũi ông ta nên ông ta thề sẽ rửa hận. Ông ta đe dọa người vợ góa của Tom, tìm cách đột nhập vào nhà ông thẩm phán, nhổ vào mặt ông Atticus ở giữa đường, rồi đánh Jem và Scout khi chúng đang trên đường về nhà từ đám rước Halloween ở trường. Sau một cuộc vật lộn ngắn ngủi trong bóng tối, Jem bị gãy tay, Bob thì biến mất, còn Jem và Scout được một người không quen biết tìm thấy và đưa chúng về nhà. Khi đó chúng mới nhận ra người đó chính là Boo Radley. Viên cảnh sát trưởng cũng đến và cho biết Bob Ewell đã bị chết do bị dao đâm vào bụng. Ban đầu ông Atticus ngờ rằng chính Jem đã đâm chết Bob, nhưng ông cảnh sát trưởng thì nhất định cho là Bob bị vấp vào gốc cây và ngã vào con dao của chính hắn mà chết. Mọi người đều đoán là chính Boo đã can thiệp vào cuộc xô xát và giết Ewell để bảo vệ lũ trẻ. Khác với điều ông Atticus nghĩ, viên cảnh sát trưởng muốn bảo vệ Boo và không muốn dân chúng phá vỡ cuộc sống ẩn dật của anh. Khi ông Atticus hỏi Scout xem cô bé nghĩ thế nào về cách giải quyết vụ việc này, cô bé trả lời, nếu không làm như vậy thì chẳng khác gì "giết con chim nhại" (vì Boo chẳng làm hại gì lũ trẻ, mà chỉ bảo vệ chúng thôi). Sau đó, Boo yêu cầu Scout đưa anh về nhà. Khi đến hiên nhà Radley, Scout nhớ lại những việc đã xảy ra, cảm thấy rất hối hận là cô và Jem không bao giờ tỏ ra thân thiện với Boo, không bao đáp lại những món quà mà Boo đã tặng cho lũ trẻ.
Dọc đường về nhà, cô hồi tưởng lại tất cả những sự kiện diễn ra trong vòng 2, 3 năm trở lại. Cô bé trở về nhà với ông Atticus và Jem, khi đó đã tĩnh tâm trở lại. Sau khi nghe ông Atticus đọc truyện "Bóng ma màu xám", cô bé nhận xét với ông Atticus là nhân vật chính trong câu truyện hóa ra là một người tốt, ông Atticus tạm biệt cô bằng câu nói: "Phần lớn mọi người đều tốt cả, con ạ, chỉ có điều con chưa nhận ra đấy thôi".
Yếu tố tự truyện
Bà Lee nói Giết Con Chim Nhại không phải là cuốn tự truyện mà là một minh chứng cho thấy nhà văn "nên viết về những gì họ biết và viết đúng sự thật". Dù vậy, nhiều người và sự kiện từ thời thơ ấu của bà song trùng với những quan sát của nhân vật Scout trong truyện. Cha của bà Lee, Amasa Coleman Lee, là một luật sư giống như nhân vật Atticus Finch. Vào năm 1919, ông bảo vệ cho hai bị cáo người da đen bị nghi ngờ giết người. Hai người này sau đó bị buộc tội, bị treo cổ và bị bôi nhọ; ông không tham gia vào vụ án nào nữa. Cha của bà Lee cũng biên tập và xuất bản tờ Monroeville. Mặc dù bảo thủ hơn Atticus về vấn đề chủng tộc, sau này ông đã trở nên cấp tiến hơn về điều này. Mẹ của Scout mất khi cô còn bé, còn mẹ của bà Lee mất khi bà 25 tuổi vì bị bệnh liên quan đến thần kinh. Bà Lee có người anh trai Edwin - cũng như Jem - hơn em gái mình bốn tuổi. Giống với tiểu thuyết, nhà bà Lee có một quản gia da đen hàng ngày đến chăm sóc cho gia đình.
Nhân vật Dill xây dựng trên người bạn thời thơ ấu của bà Lee là Truman Capote, được biết như là Truman Persons. Capote sống cạnh nhà Lee với dì khi mẹ đi New York giống như Dill sống cạnh nhà Scout trong mùa hè. Capote và Dill đều có trí tưởng tượng và có thể nghĩ ra những câu chuyện ly kỳ. Cả hai đều có đặc điểm chung: rất thích đọc truyện. Lúc nhỏ Lee có tính như con trai và dễ nổi nóng đánh nhau, còn Capote thì hài hước với vốn từ phong phú của mình. Lee và Capote nghĩ ra các câu chuyện và diễn kịch. Họ trở thành bạn tốt của nhau vì cả hai cảm thấy bị xa cách bởi những bạn đồng trang lứa; Capote gọi hai người là "những người tách biệt". Năm 1960, Capote và Lee cùng nhau đến Kansas để điều tra một loạt vụ giết người để làm chất liệu cho tác phẩm In Cold Blood của ông.
Phía dưới đường của gia đình Lee là một ngôi nhà luôn kín cửa; như là nhà của gia đình Radleys trong truyện. Người con trai trong gia đình dính đến rắc rối pháp lý và bị người cha giữ trong nhà suốt 24 năm để tránh bị xấu hổ. Anh bị giam hãm như thế cho đến khi bị quên lãng và chết vào năm 1952.
Sự liên hệ nhân vật Tom Robinson với thực tế không rõ ràng như các nhân vật khác. Nhiều người đoán rằng nhân vật này được xây dựng từ một vài hình mẫu. Khi Lee lên 10, một người phụ nữ da trắng gần Monroeville tố cáo một thanh niên da đen tên Walter Lett hãm hiếp cô. Câu chuyện và vụ án được cha cô tường thuật lại trên báo của ông. Lett bị buộc tội với mức án tử hình. Mức án giảm xuống còn chung thân sau khi có nhiều bức thư gởi đến tòa nói rằng Lett bị kết án oan. Anh bị chết trong tù vì lao phổi vào năm 1937. Nhiều người cũng tin rằng sự kiện ảnh hưởng bỏi vụ tai tiếng Scottsboro Boys, khi mà chín đàn ông da đen bị buộc tội cưỡng hiếp hai người phụ nữ da trắng dựa trên các chứng cứ hết sức mơ hồ. Năm 2005, bà Lee nói rằng bà đã dựa trên những sự kiện khác ít được biết hơn, mặc dù vụ Scottsboro cũng cho thấy định kiến màu da của miền Nam. Nhân vật Tom Robinson còn được cho là dựa trên thiếu niên Emmett Till bị giết vì tán tỉnh một người đàn bà da trắng; vụ việc đã xúc tác cho phong trào đấu tranh dân quyền về sau.
Phong cách
Các nhà phê bình và đánh giá truyện đều lưu ý đến một trong những yếu tố đặc sắc nhất trong phong cách của tác giả Harper Lee là tài năng kể chuyện của bà, từng được khen ngợi là "tài năng hiển nhiên". Sau đó, một nhà nghiên cứu đã viết: "Harper Lee có một tài năng kể chuyện tuyệt vời. Nghệ thuật của bà là khơi dậy thị giác, cùng với các hình ảnh lưu loát và tinh tế, chúng ta được thấy một cảnh này tan vào trong cảnh khác mà không có những khớp nối chuyển cảnh." Bà Lee đã hòa quyện giọng kể chuyện của một đứa bé quan sát xung quanh mình với sự phản ánh thời thơ ấu của một phụ nữ trưởng thành, bằng cách sử dụng sự nhập nhằng của giọng kể này kết hợp với kĩ thuật tường thuật thông qua hồi tưởng về nhiều viễn cảnh rắc rối. Phương pháp tường thuật này cho phép tác giả kể một câu chuyện dễ gây lầm lẫn mà hòa trộn trong đó sự đơn giản của việc quan sát từ một đứa trẻ, với những tình huống của người lớn, được phức tạp hóa bởi những động cơ thúc đẩy bên trong và các truyền thống không thể bác bỏ được. Tuy nhiên, đôi khi sự hòa trộn đủ ảnh hưởng để khiến các nhà phê bình nghi vấn về vốn từ vựng siêu phàm và hiểu biết sâu sắc của nhân vật Scout. Cả Harding LeMay và nhà tiểu thuyết, phê bình văn học Granville Hicks đã diễn tả nghi ngờ rằng các đứa trẻ được bảo bọc như Scout và Jem sao có thể hiểu được sự phức tạp và đáng sợ trong phiên toà phán quyết cuộc đời của Tom Robinson.
Viết về phong cách và cách sử dụng tính hài hước trong câu chuyện bi thương của tác giả Lee, nhà nghiên cứu Jacqueline Tavernier-Courbin đã nói: "Tiếng cười… bộc lộ sự huỷ hoại bên dưới bề mặt đẹp đẽ, nhưng cũng bằng cách hạ phẩm giá nó; người ta khó có thể bị kiểm soát bởi những gì mà họ có thể cười vào." Vai trò của Scout là một cô bé hay đánh lại tụi con trai, ghét mặc váy và nói những từ xấu chỉ vì có vẻ vui, nhưng Tavernier-Courbin đã lưu ý rằng Lee đã sử dụng cách nói nhại, trào phúng và mỉa mai để đề cập đến những vấn đề phức tạp, đặc biệt thông qua ánh nhìn của một đứa trẻ. Sau khi cậu bé Dill hứa sẽ cưới Scout, rồi dành quá nhiều thời gian ở cùng Jem, cô bé đã suy ra cách tốt nhất để khiến cậu bé chú ý vào mình là đánh cậu ta, điều mà cô bé đã làm nhiều lần. Lee dùng giọng văn trào phúng để miêu tả ngày đầu tiên đến trường của Scout, một trải nghiệm khó chịu. Cô giáo bảo cô bé phải loại bỏ những điều gây hại mà bố Atticus đã dạy cô đọc và viết, cùng với việc cấm Atticus dạy cô thêm gì nữa. Scout cố gắng nói chuyện với thân chủ của ông Atticus, ông Cunningham, về việc cô bé hiểu về việc thừa kế theo thứ tự của ông, sau khi ông ta đến định tấn công Tom Robinson. Tuy nhiên, Lee đã giải quyết những tình huống nghiêm túc với tính hài hước mỉa mai, khi Jem và Scout tìm cách hiểu làm thế nào Maycomb vẫn còn phân biệt chủng tộc và vẫn cố gắng giữ lấy một xã hội ngay thẳng. Giọng văn trào phúng và châm biếm được dùng trong những trường hợp này được Tavernier-Courbin cho là lời giải thích cho tựa đề của quyển sách: Nhà văn Lee đang chế nhạo - đối với nền giáo dục, hệ thống tư pháp, và chính xã hội của bà thông qua việc sử dụng chúng để làm đề tài cho những bất bình đầy tính hài hước của nhà văn.
Những nhà phê bình cũng lưu ý đến những phương pháp thú vị dẫn dắt cốt truyện. Khi ông Atticus rời khỏi thị trấn, Jem đã nhốt một cậu bạn học chung giáo lý ở tầng hầm nhà thờ trong một trò chơi thử thách. Điều này đã thúc đẩy người giữ trẻ da đen Calpurnia hộ tống Scout và Jem đến nhà thờ của bà. Chuyến đi này cho phép bọn trẻ có cái nhìn vào cuộc sống cá nhân của bà, cũng như của Tom Robinson. Scout ngủ gục khi biểu diễn trong lễ Haloween và lên sân khấu chậm, làm khán giả cười ồ lên. Scout đã lúng túng và mắc cỡ đến nỗi cô bé muốn về nhà trong bộ trang phục hình bánh giăm bông của mình, và chính bộ áo này đã cứu mạng cô bé.
Thể loại
Những nhà nghiên cứu đã xếp Giết con chim nhại vào thể loại tiểu thuyết Gothic phương Nam và bildungsroman (kể về một nhân vật chính từ tuổi thơ ấu). Hình tượng nhân vật Boo Radley kỳ lạ và gần như là siêu nhiên, cùng với căn nhà của ông, bên cạnh yếu tố bất công chủng tộc gắn liền với Tom Robinson đã tạo dựng nên cảm giác về nét Gothic trong quyển tiểu thuyết. Tác giả đã sử dụng thuật ngữ "Gothic" để miêu tả kiểu kiến trúc của nhà xử án ở Maycomb và về hành động cường điệu của Dill nói về Boo Radley. Những người ngoài cuộc cũng là nhân tố quan trọng trong thể loại này. Một nhà nghiên cứu đã chỉ ra việc tác giả đã thách thức mọi chính quyền ở Maycomb: trường học và giáo viên, hệ thống tư pháp và những tổ chức tôn giáo. Thế nhưng, Scout vẫn kính trọng bố Atticus như là một con người quyền lực trên tất cả, bởi vì ông tin rằng làm theo lương tâm là ưu tiên trên hết, thậm chí ngay khi hậu quả là sự tẩy chay của cộng đồng. Dù vậy, những nhà nghiên cứu đã tranh cãi về việc phân loại quyển sách vào tiểu thuyết Gothic phương Nam, vì Boo Radley thật ra vẫn là con người, nhân từ và quan tâm đến người khác. Hơn thế nữa, trong khi nhắm đến các đề tài như chứng nghiện rượu, tội loạn luân, hãm hiếp và bạo hành chủng tộc, tác giả Lee đã viết về thị trấn nhỏ của bà và dựa nhiều vào thực tế. Bà đã xây dựng những rắc rối của bản thân các nhân vật thành những vấn đề làm nền tảng cho tất cả mọi việc.
Chủ đề
Dù quyển tiểu thuyết đã trở nên phổ biến, nó vẫn chưa nhận được sự quan tâm đánh giá như những tiểu thuyết Mỹ hiện đại mang tính kinh điển khác. Claudia Durst Johnson, tác giả của nhiều quyển sách và bài báo về Giết con chim nhại, đã viết vào năm 1994: "Trong suốt 33 năm từ lúc quyển sách xuất bản, chưa bao giờ nó là trung tâm bình luận, và quyển sách chỉ là chủ đề của 6 bài nghiên cứu văn học, mà nhiều bài trong đó chỉ dài khoảng vài trang." Một nhà văn khác đồng ý như thế vào năm 2003, rằng quyển sách là "một biểu tượng mà những cảm xúc nó tạo ra vẫn luôn mạnh mẽ đầy kỳ lạ bởi vì nó vẫn chưa được kiểm chứng."
Tác giả Harper Lee vẫn còn nổi tiếng, dù quyển sách đã xuất bản từ giữa thập niên 60. Tuy thế, bà đã đưa ra vài quan điểm về những chủ đề trong một lá thư hiếm hoi gửi cho người biên tập, mà bà viết để trả lời cho những phản ứng mãnh liệt đối với tác phẩm: "Chắc chắn một điều, Giết con chim nhại đã diễn đạt thành lời ý nghĩa của 2 vấn đề: danh dự và đạo đức, theo Cơ đốc giáo, mà đó là di sản của tất cả người dân miền Nam nước Mỹ."
Cuộc sống miền Nam và bất công chủng tộc
Khi quyển sách xuất hiện, các nhà phê bình đã chú ý đến việc nó được chia thành 2 phần, có nhiều ý kiến xung quanh khả năng nối kết 2 đoạn của tác giả. Phần đầu quyển tiểu thuyết nói về sự tò mò của những đứa trẻ về Boo Radley và cảm giác an toàn, dễ chịu của khu dân cư. Các nhà phê bình nhìn chung đã bị thu hút bởi sự quan sát của Scout và Jem đối với những hàng xóm kỳ quặc của chúng. Một nhà văn đã ấn tượng với các miêu tả tinh tế của tác giả về những cư dân ở Maycomb đến nỗi ông xếp quyển sách vào thể loại chủ nghĩa địa phương miền Nam lãng mạn. Tính đa cảm này có thể được tìm thấy trong miêu tả của tác giả về hệ thống tầng lớp ở miền Nam để giải thích hành vi của gần như mọi nhân vật của quyển tiểu thuyết. Dì Alexandra của Scout đã giảng giải về những lỗi lầm và ưu điểm của các cư dân ở Maycomb dựa trên bảng phả hệ, trong khi người dẫn chuyện miêu tả chi tiết về lịch sử nhà Finch và lịch sử của thị trấn Maycomb. Chủ đề địa phương này được phản ánh xa hơn trong sự bất lực rõ ràng của Mayella Ewell trong việc thừa nhận các hành độ của cô đối với Tom Robinson, và định nghĩa của Atticus về "người tốt" là những người có ý thức tốt, làm mọi thứ tốt nhất có thể với những gì họ có. Miền Nam nước Mỹ, bản thân vùng đó với những truyền thống và sự kiêng kỵ, dường như đã gây ảnh hưởng đến cốt truyện nhiều hơn cả các nhân vật.
Phần thứ hai của quyển sách kể về điều mà nhà phê bình sách Harding Lemy gọi là "nỗi ô nhục gặm mòn tinh thần của những người da trắng miền Nam đã được khai sáng trong vấn đề đối xử với người da đen". Trong những năm sau khi xuất bản, nhiều nhà phê bình đã xem Giết con chim nhại là một tiểu thuyết chủ yếu về các mối quan hệ chủng tộc. Claudia Durst Johnson đã nghĩ quyển sách "dễ dàng nhận thấy" là được dựng nên bởi 2 yếu tố liên quan tới chủng tộc ở Alabama: Sự việc Rosa Parks từ chối không ngồi ở phía sau xe buýt – làm nổi lên chiến dịch Montogmery Bus Boycott năm 1955, và cuộc nổi loạn năm 1956 ở đại học Alabama sau khi Autherine Lucy và Polly Myers được nhận vào học (Myers sau cùng đã rút đơn xin học và Lucy thì bị đuổi). Khi viết về ngữ cảnh lịch sử trong quyển tiểu thuyết, hai nhà nghiên cứu văn học khác đã nói: "Giết con chim nhại đã được viết và xuất bản ngay giữa thời kỳ xã hội thay đổi nổi bật nhất và nhiều tranh cãi nhất ở miền Tây kể từ cuộc Nội chiến và tái thiết. Không thể tránh khỏi, dù được bắt đầu từ giữa thập niên 30, nhưng câu chuyện vẫn kể từ quan điểm của những năm 50, với các bất bình, căng thẳng và nỗi sợ do cuộc chuyển đổi gây ra." Ảnh hưởng của quyển tiểu thuyết đối với các mối quan hệ chủng tộc ở Mỹ đã được ghi nhận như một thành công, rằng quyển sách đã "xuất hiện đúng lúc để giúp cho cuộc đấu tranh của miền Nam và quốc gia về tình trạng căng thẳng chủng tộc của luật dân quyền có bước tiến triển nhanh hơn." Việc xuất bản quyển sách gần như là một bước tiến của dân quyền mà nhiều nghiên cứu về tác phẩm và tiểu sử của Harper Lee đã miêu tả về những thời khắc quan trọng trong giai đoạn này.
Nhà nghiên cứu Patrick Chura, người gợi ý Emmett Till là hình tượng xây dựng nhân vật Tom Robinson, đã liệt kê các bất công mà nhân vật Tom đã phải gánh chịu cũng giống như Till. Ông cho rằng biểu tượng của kẻ hãm hiếp da đen đã gây hại đến hình tượng của giới nữ miền Nam dễ tổn thương và thiêng liêng. Bất kỳ vi phạm nào của đàn ông da đen mà chỉ ám chỉ là có ý định quấy rối phụ nữ da trắng trong thời gian quyển sách được viết thường dẫn đến tội chết dành cho bị cáo. Phiên toà xử Tom Robinson có bồi thẩm đoàn là các nông dân da trắng, họ đã kết tội anh dù cho các bằng chứng rõ ràng là anh vô tội, và nhiều người dân da trắng có học thức và ôn hòa khác cũng ủng hộ phán quyết đó. Hơn thế nữa, nạn nhân của nạn bất công chủng tộc trong Giết con chim nhại còn bị khiếm khuyết cơ thể, điều này khiến nhân vật đó không thể phạm tội mà anh bị tố cáo. Roslyn Siegel đã kể đến Tom Robinson như một tấm gương tiêu biểu của mô típ truyện cho các nhà văn da trắng miền Nam thường kể về người da đen là "ngu ngốc, bi lụy, không có khả năng tự vệ và phụ thuộc vào phán xét của người da trắng thay vì trí khôn của mình để cứu bản thân." Dù nhân vật Tom thoát khỏi cảnh bị hành hình kiểu linsơ, anh cuối cùng bị giết trong cảnh bạo lực thái quá khi tìm cách thoát khỏi nhà tù, lúc ấy, anh bị bắn đến 17 lần.
Chủ đề bất công chủng tộc cũng xuất hiện một cách đầy hình tượng trong quyển tiểu thuyết. Điển hình như cảnh Atticus phải giết chết con chó dại, dù đó không phải là việc cuủ ông. Nhà phê bình Carolyn Jones cho rằng con chó đại diện cho thành kiến còn tồn tại ở Maycomb, và Atticus, người đã đợi trên một con đường vắng để bắn con chó, phải đấu tranh chống lại nạn phân biệt chủng tộc ở nơi đó mà không có giúp đỡ nào từ những cư dân da trắng. Ông cũng một mình đối mặt với nhóm người định hành hình Tom Robinson và một lần nữa một mình ở tòa án khi xét xử Tom. Tác giả thậm chí đã sử dụng hình ảnh ẩn dụ từ sự cố con chó dại để miêu tả một vài cảnh trong căn phòng xử án. Nhà phê bình Jones có viết: "con chó dại ở Maycomb thật ra chính là nạn phân biệt chủng tộc đã phủ nhận quyền con người của Tom Robinson. Khi Atticus kết luận vụ việc ở phiên toà, ông thật ra đã bộc lộ một cách văn hoa nỗi căm phẫn của mình đối với bồi thẩm đoàn và thị trấn."
Dù quyển tiểu thuyết chủ yếu tập trung vào chủ đề bất công chủng tộc, nhưng những nhân vật da đen trong truyện lại không được khai thác đầy đủ như các nhân vật da trắng. Những cách miêu tả khuôn đúc về những người da đen mê tín, nhân vật Calpurnia - người dường như là một phiên bản cải tiến của dạng nhân vật "nô lệ vừa ý" làm quyển sách có vẻ không chú trọng đến nhân vật da đen. Một tác giả đã khẳng định rằng việc dùng giọng kể của nhân vật Scout góp phần khiến độc giả cảm thấy dễ chịu vì được tách ra khỏi xung đột sắc tộc.
Tuy quyển tiểu thuyết nhìn chung đã tạo ra một ảnh hưởng tích cực về các mối quan hệ chủng tộc đối với độc giả da trắng, nhưng nó cũng vấp phải nhiều tiếp nhận phức tạp từ độc giả da đen. Một lời giảng về quyển tiểu thuyết in bởi tờ báo The English Journal ghi nhận: "Điều có lẽ là tuyệt vời hay đầy sức mạnh đối với một nhóm học sinh lại dường như bị một nhóm khác hạ thấp giá trị." Một nhà chuyên môn nghệ thuật ngôn ngữ người Canada thấy rằng quyển sách được các em học sinh da trắng hưởng ứng tốt, nhưng các em da màu lại thấy nó "gây nản lòng". Một học sinh đã đóng vai Calpurnia trong một vở diễn ở trường kể lại phản ứng của em như sau: "Quyển sách là từ quan điểm người da trắng, từ quan điểm của một người phân biệt chủng tộc. Bạn không tìm thấy gì nhiều ở các nhân vật Mỹ da màu; bạn không biết về nhân cách của họ rõ…. Nhưng chắc chắn có một thông điệp đằng sau nó. Tôi biết cơ bản quyển sách nói về nạn phân biệt chủng tộc nhưng đó không phải là tất cả bạn có thể cảm nhận từ nó."
Giai cấp
Ở buổi phỏng vấn năm 1964, tác giả Harper Lee đã kể nguyện vọng của bà là "trở thành… Jane Austen của miền Nam Alabama." Hai tác giả Austen và Lee đều thách thức vấn đề xã hội đương thời và đánh giá giá trị cá nhân thông qua địa vị xã hội. Khi Scout chọc quê người bạn nghèo cùng lớp, Walter Cunningham, ở nhà mình vào một ngày nọ, Calpurnia, người đầu bếp da đen, đã mắng và phạt cô bé. Atticus tôn trọng cách xử lý của Calpurnia và sau đó ông còn chống đối lại chị của mình, dì Alexandra đáng sợ, khi bà khăng khăng muốn đuổi Calpurnia. Nhà phê bình văn học Jean Blackall đã kể ra những ưu tiên mà hai tác giả đã cùng hướng đến, đó là "sự khẳng định trật tự xã hội, sự phụ tùng, nhã nhặn và tôn trọng mỗi cá nhân mà không dựa trên vị thế của họ."
Các nhà nghiên cứu đã chỉ rõ rằng sự tiếp cận tầng lớp và chủng tộc của tác giả còn phức tạp hơn "đổ lỗi thành kiến chủng tộc chủ yếu cho những "kẻ da trắng nghèo rác rưởi"… Tác giả đã trình bày làm thế nào vấn đề về giới tính và giai cấp góp phần làm gia tăng thành kiến, làm dập tắt những chống đối với trật tự đang tồn tại và làm phức tạp quan niệm của rất nhiều người Mỹ về nguyên nhân gây ra nạn kỳ thị chủng tộc." Việc sử dụng giọng dẫn chuyện từ tầng lớp trung lưu là biện pháp nghệ thuật khiến độc giả cảm thấy thân thuộc, dù cho họ có khác biệt về giai cấp hoặc bối cảnh văn hóa, và khơi dậy cảm giác nhớ quê hương. Độc giả hòa vào cách nhìn cuộc sống của Scout và Jem, từ đó gắn kết với các mối quan hệ với bà Dubose bảo thủ - người trước cuộc nội chiến, gia đình Ewell ở giai cấp thấp, và gia đình Cunninghams, cũng nghèo như thế nhưng lại hành xử ở nhiều cách khác, ông Dolphus Raymond tuy giàu nhưng bị tẩy chay, và bà Calpurnia cùng với nhiều người da đen khác. Những đứa trẻ tiếp thu lời răn dạy của bố Atticus rằng không được đánh giá người khác cho đến khi chúng đặt mình vào vị trí người đó, tìm thấy sự đồng cảm sâu sắc cho những động cơ và hành vi của mọi người.
Lòng dũng cảm và lương tri
Quyển tiểu thuyết đã được khen ngợi vì sự khai thác sâu sắc những hình thức khác nhau của lòng dũng cảm. Tính bốc đồng của Scout khi cô bé gây lộn với những đứa trẻ đã phỉ báng bố Atticus cho thấy nỗ lực của cô bé để bảo vệ cha mình. Dù vậy, Atticus mới là nhân vật nhân bản trung tâm của quyển sách. Ông đã dạy Jem một trong số những bài học quan trọng nhất của lòng dũng cảm. Trong đoạn văn kể về nguyên nhân ông bảo vệ Tom Robinson và miêu tả bà Dubose - người quyết tâm cai nghiện morphine, Atticus đã nói với Jem rằng lòng dũng cảm là "khi con biết con sẽ thất bại trước khi con bắt đầu nhưng dù vậy con vẫn bắt đầu và con theo đuổi nó tới cùng dù có chuyện gì xảy ra." Charles Shields, người đã viết quyển tiểu sử duy nhất của Harper Lee có độ dài bằng một quyển sách, đã đưa ra nguyên nhân giúp quyển tiểu thuyết trở nên nổi tiếng và đầy ảnh hưởng là "bài học về phẩm giá con người và sự tôn trọng người khác từ quyển sách luôn là điều cơ bản." Ông Atticus đã dạy Scout: "con không bao giờ thực sự biết một người cho đến khi con ở vào địa vị của họ và cư xử theo kiểu của họ", đây là một minh họa cho lương tri của ông. Cô bé đã nghĩ về lời dạy đó khi nghe Mayella Ewell khai ở toà án. Khi Mayella tỏ ra bối rối trước câu hỏi của ông Atticus là cô có bạn hay không, Scout đã nói rằng cô ấy chắc hẳn phải cô đơn hơn cả Boo Radley. Lúc cùng Boo Radley đi về nhà ông sau khi ông cứu mạng hai đứa trẻ, Scout đã đứng ở cổng nhà Radley và suy nghĩ về những sự việc diễn ra trong 3 năm qua từ góc nhìn của ông Boo. Một tác giả đã nhận xét: "bên cạnh những bi kịch, bất công và những mất mát, quyển tiểu thuyết còn đề cao lòng dũng cảm, lương tri và sự thức tỉnh của lịch sử để nhân loại trở nên hoàn thiện hơn."
Vai trò giới tính
Cũng như tác giả Lee đã khám phá sự phát triển của Jem trong việc tìm hiểu về xã hội còn bất công và phân biệt chủng tộc, Scout cũng nhận ra ý nghĩa của việc là giới nữ, và nhiều nhân vật nữ trong truyện đã tác động tới sự phát triển của cô bé. Sự khác biệt chủ yếu của Scout với cha và anh mình khiến cô bé có thể miêu tả sự đa dạng và chiều sâu của các nhân vật nữ trong quyển tiểu thuyết từ góc độ là một trong số họ và là một người ngoài cuộc. Mẫu hình giới nữ chính yếu của Scout là Calpurnia và người hàng xóm, cô Maudie, cả hai người đều mạnh mẽ, độc lập và ân cần. Mayella Ewell cũng là một tác động; Scout đã quan sát cô hủy hoại một người đàn ông vô tội chỉ để giấu đi sự khao khát của chính cô dành cho ông ta. Các nhân vật nữ đã phê bình Scout về việc thiếu đi nguyện vọng trở thành một quý cô nhiều nhất cũng là những người đã ủng hộ sự phân biệt chủng tộc và có thành kiến giai cấp. Tiêu biểu như bà Dubose, bà đã la mắng Scout vì không mặc váy, và cho rằng cô bé đang phá hoại danh tiếng của dòng họ, thêm vào đó là sỉ nhục ý định bào chữa cho Tom Robinson của ông Atticus. Bằng cách cân bằng giữa ảnh hưởng từ giới nam của ông Atticus và Jem và ảnh hưởng từ giới nữ của Calpurnia và cô Maudie, một nhà nghiên cứu đã viết: "Tác giả Lee dần dần cho thấy Scout đang trở thành một người bảo vệ quyền phụ nữ ở miền Nam, cùng với việc dùng giọng kể ở ngôi thứ nhất, bà cho thấy Scout/ Jean Louis vẫn cảm thấy mâu thuẫn về chuyện là một quý cô như bà đã từng khi còn nhỏ."
Sự vắng mặt của những người mẹ và thói ngược đãi của những người cha là một chủ đề khác của quyển tiểu thuyết. Mẹ của Scout và Jem đã qua đời trước khi Scout có thể nhớ về bà. Mẹ của Mayella cũng đã chết, còn bà Radley cũng mất trước khi Boo bị giam cầm trong nhà. Ngoài ông Atticus, những người cha trong truyện đều được miêu tả là những người bẳn tính. Có thể thấy Bob Ewell đã hành hung con gái mình, ông Radley đã giam lỏng con trai mình trong nhà đến nỗi Boo chỉ còn là một bóng ma. Bob Ewell và ông Radley đại diện cho một dạng tính khí nam giới mà Atticus không hề có, và quyển sách cho thấy những người đàn ông như thế cùng với những kẻ đạo đức giả, có thành kiến giai cấp có thể làm cho xã hội lạc lối. Ông Atticus nổi bật với hình tượng duy nhất của nam giới, mà một nhà nghiên cứu đã giải thích: "Đó là công việc của những người đàn ông đích thực, những người hiện thân cho những phẩm chất nam giới truyền thống của những cá nhân anh hùng, sự anh dũng, những kiến thức không bao giờ mất đi và sự cống hiến đối với công bằng và luân lý xã hội, để tạo nên một xã hội ngay thẳng."
Những điều luật đã được viết và chưa được viết
Giết con chim nhại còn nổi bật bởi cách quyển sách liên tưởng đến các vấn đề pháp lý, đặc biệt ở những cảnh bên ngoài phòng xử án và đã thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu pháp lý. Bà Claudia Durst Johnson đã chỉ ra thậm chí trong thế giới tuổi thơ của Scout và Jem, những vụ dàn xếp và thỏa thuận đã diễn ra bằng cách nhổ vào lòng bàn tay mỗi người và luật pháp đã được ông Atticus cùng hai con mình thảo luận rằng: việc Bob Ewell săn và đặt bẫy khi chưa tới mùa săn có đúng hay không? Nhiều quy tắc và luật pháp xã hội đã bị phá vỡ bởi những con người có mặt trong căn phòng xử án: Ông Dolphus Raymond đã bị đày ải bởi vì ông cưới một phụ nữ da đen và có những đứa con lai; Mayella Ewell bị cha mình đánh đập khi bị phát hiện đang hôn Tom Robinson; Boo Radley, từ lúc trở thành một con người không tồn tại, đã phải hứng chịu một hình phạt còn nặng hơn nhiều mà bất kì tòa án nào có thể đưa ra. Scout đã phá vỡ những quy tắc và phản ứng lại với chúng. Điển hình là cô bé không chịu mặc những bộ quần áo có diềm đăng ten, nói dì Alexandra là "người cuồng tín", cố bắt cô bé mặc những bộ quần áo đó. Nhà nghiên cứu Johnson cũng nói: "quyển tiểu thuyết là một bài nghiên cứu về cách Jem và Scout bắt đầu nhận thức được sự phức tạp của các quy tắc xã hội và làm thế nào hình thể của các mối quan hệ bị chi phối bởi các quy tắc đó đã thất bại hay là nuôi dưỡng những cư dân của các thế giới nhỏ bé đó."
Cái chết vô tội
Chim nhại và biểu tượng liên quan tới chúng đã xuất hiện xuyên suốt quyển tiểu thuyết. Hình tượng con chim nhại là mô típ chủ đạo cho đề tài này, lần đầu tiên xuất hiện khi ông Atticus tặng con mình một cây súng hơi vào lễ Giáng Sinh, ông cho phép chú Jack dạy chúng bắn súng. Ông đã căn dặn con mình rằng, dù chúng có thể bắn mọi con giẻ xanh mà chúng muốn, nhưng chúng phải nhớ một điều: "giết một con chim nhại là tội lỗi." Scout đã bối rối và tìm đến cô hàng xóm Maudie, người đã giải thích rằng những con chim nhại không bao giờ làm hại những sinh vật khác. Cô nói rằng chim nhại chỉ biết mang lại niềm vui qua tiếng hót, rằng "chúng không làm việc gì ngoài việc hót bằng cả trái tim cho chúng ta nghe." Nhà văn Edwin Bruell đã tóm tắt lại hình tượng này trong một bài viết vào năm 1964: "Giết con chim nhại là giết đi một thứ trong sáng và vô hại, cũng giống như Tom Robinson." Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra tác giả thường trở về với hình tượng con chim nhại để làm bật quan điểm nhân văn trong quyển sách.
Tom Robinson là ví dụ điển hình trong nhiều người vô tội bị hủy hoại vô tình hoặc cố tình trong quyển tiểu thuyết. Tuy thế, nhà nghiên cứu Christopher Metress đã liên kết hình ảnh con chim nhại với Boo Radley như sau: "Scout thay vì muốn phá Boo cho vui (như cô bé từng làm ở đầu quyển sách qua những vở kịch sai lệch về lịch sử của ông ta) thì cô bé đã đến gặp ông như với một "con chim nhại". Điều này cho thấy cô bé có phẩm chất tốt đẹp phải được nuôi dưỡng." Đoạn cuối quyển sách cũng thể hiện ý tưởng này ở đoạn Scout liên hệ ý nghĩa câu chuyện ông Atticus đã kể cô bé nghe với Boo Radley và Tom Robinson, qua một nhân vật bị hiểu lầm: "khi cuối cùng họ thấy cậu ta, tại sao cậu ta không làm bất cứ chuyện gì trong những chuyện đó…. Bố Atticus, cậu ta thực sự dễ thương." Và ông Atticus đã đáp: "Hầu hết con người là vậy, Scout, khi cuối cùng con gặp được họ." Quyển tiểu thuyết cho thấy sự trong sáng (và những người vô tội) bị mất đi thường xuyên đến nỗi nhà phê bình R. A. Dave cho rằng việc mọi nhân vật đã hoặc sẽ phải đối mặt với sự bại trận là điều không thể tránh khỏi, nêu lên yếu tố bi kịch cổ điển của quyển sách. Khi khai thác cách mỗi nhân vật giải quyết với thất bại của bản thân mình, tác giả đã xây dựng một khuôn mẫu để đánh giá nhân vật nào là tốt hay là xấu. Bà đã dẫn dắt người đọc qua những đánh giá đó, xen kẽ giữa sự ngưỡng mộ và châm biếm. Giọng văn châm biếm thể hiện qua nhân vật Scout khi cô bé quan sát cuộc họp của Hội truyền giáo, mà các thành viên Hội đã nhạo báng cô bé, "cho thấy một thái độ thiển cận, phân biệt đối với chủng tộc khác" trong khi trưng ra một bề ngoài "lịch thiệp, mộ đạo và đạo mạo." Ngược lại, khi ông Atticus thua vụ kiện Tom, ông là người cuối cùng rời phòng xử án, trừ hai đứa con ông và những người da đen đến tham dự ngồi ở ban công cho người da màu, tất cả họ đã đứng lên trong im lặng khi ông đi bên dưới để thể hiện sự kính trọng đối với nỗ lực của ông.
Bản dịch tiếng Việt
Tác phẩm lần đầu tiên được dịch ra tiếng Việt bởi Lương Minh Tâm và Phương Hiên, với nhan đề Giết chết một con chim mốc-kinh , do Nhà xuất bản Lao động xuất bản năm 1973 in tại nhà máy in Thống Nhất, khổ sách 12x19 cm. Tuy nhiên bản dịch này không đầy đủ so với bản gốc.[1] To Kill a Mockingbird còn được Huỳnh Kim Oanh và Phạm Viêm Phương dịch với nhan đề tiếng Việt Giết con chim nhại, Nhà xuất bản Văn học và công ty Nhã Nam liên kết xuất bản, tháng 9 năm 2008.
Harper Lee và tổng thống George W. Bush trong lễ trao Huân chương Tự do Tổng thống Hoa Kỳ tại Nhà Trắng ngày 5 tháng 11 năm 2007
Sinh 28 tháng 4, 1926
Monroeville, Alabama, Hoa Kỳ
Mất 19 tháng 2, 2016 (89 tuổi)
Monroeville, Alabama, Hoa Kỳ
Công việc Nhà văn
Quốc gia Hoa Kỳ
Ảnh hưởng bởi
Truman Capote, William Faulkner
Ảnh hưởng tới
David Watterson
Nelle Harper Lee (28 tháng 4 năm 1926 – 19 tháng 2 năm 2016), thường được biết tới với tên Harper Lee, là một nữ nhà văn người Mỹ. Bà được biết tới nhiều nhất qua tiểu thuyết đầu tay Giết con chim nhại (To Kill a Mockingbird). Ngày 5 tháng 11 năm 2007, Harper Lee đã được tổng thống George W. Bush trao Huân chương Tự do Tổng thống Hoa Kỳ (Presidential Medal of Freedom), huân chương cao quý nhất dành cho công dân Hoa Kỳ, vì những đóng góp của bà cho văn học Mỹ.
Vào tháng 2 năm 2015, luật sư của Lee xác nhận xuất bản cuốn tiểu thuyết thứ 2, Go Set a Watchman. Được sáng tác vào giữa thập niên 1950, quyển sách phát hành vào tháng 7 năm 2015 như là phần tiếp theo của Giết con chim nhại.
Tiểu sử
Nelle Harper Lee sinh năm 1926 tại thị trấn nhỏ Monroeville thuộc tiểu bang Alabama, Hoa Kỳ. Bà là con út trong số bốn người con của ông bà Amasa Coleman Lee và Frances Cunningham Finch Lee.Bố của Harper Lee là một luật sư làm việc tại cơ quan tư pháp tiểu bang, trước đó ông từng là một biên tập viên tờ báo địa phương. Từ khi còn nhỏ bà đã bộc lộ niềm yêu thích văn chương, Harper Lee chơi rất thân với cậu bé hàng xóm có tên Truman Capote, người sau này cũng trở thành một trong những phóng viên và nhà văn nổi tiếng nhất nước Mỹ.
Sau khi tốt nghiệp trung học tại Monroeville,Lee vào học tại trường nữ sinh Huntingdon College ở Montgomery (1944–45) và sau đó theo học cử nhân luật tại Đại học Alabama (University of Alabama, 1945–50). Trong thời gian là sinh viên, Harper Lee tham gia viết bài và biên tập cho tờ báo của trường, tờ Rammer Jammer. Chưa hoàn thành hết khóa học cử nhân luật, Harper Lee đã sang Anh học một mùa hè tại Oxford rồi quay trở về New York làm nhân viên cho hãng hàng không Eastern Air Lines và BOAC.Mãi đến cuối thập niên 1950 Lee mới quyết định nghỉ việc để tập trung sức lực cho nghề viết văn.
Sự nghiệp
Sau khi hoàn thành một số truyện dài, vào cuối năm 1956 Harper Lee được tặng nguyên một năm lương với đề nghị bà dùng năm nghỉ ngơi này để sáng tác bất cứ gì mình thích.Trong vòng một năm, nữ nhà văn viết xong bản thảo cuốn tiểu thuyết đầu tay, sau đó bà cùng với biên tập viên Tay Hohoff của nhà xuất bản J. B. Lippincott & Co. hoàn thành Giết con chim nhại (To Kill a Mockingbird) vào mùa hè năm 1959. Tiểu thuyết có nhiều nét tương tự như một cuốn tự truyện của chính nhà văn, nó lấy không gian một thị trấn nhỏ ở Alabama với nhân vật chính là cô bé Jean Louise "Scout" Finch, con gái luật sư Atticus Finch. Trong tiểu thuyết còn xuất hiện nhân vật Dill, bạn của Scout, với hình mẫu được lấy từ người bạn thân của Harper Lee là Truman Capote. Điều thú vị là Harper Lee trước đó cũng trở thành hình mẫu để Capote xây dựng một nhân vật trong tiểu thuyết Other Voices, Other Rooms xuất bản năm 1948 của ông. Xuất bản lần đầu tiên ngày 11 tháng 7 năm 1960, Giết con chim nhại đã nhanh chóng trở thành tác phẩm ăn khách cũng như được giới phê bình đánh giá rất cao. Harper Lee đã được trao Giải Pulitzer Văn học (Pulitzer Prize for Fiction) năm 1961 cho tiểu thuyết này. Sau khi ra đời, Giết con chim nhại đã được tái bản rất nhiều lần cũng như được chuyển thể thành phim và trở thành một trong những tác phẩm văn học đáng chú ý nhất thế kỷ 20 của văn học Mỹ.
Sau khi hoàn thành Giết con chim nhại, Lee làm trợ lý cho Capote trong chuyến đi của ông tới Holcomb, Kansas để tìm hiểu thông tin về một vụ giết người dã man nhằm viết bài cho báo The New Yorker. Tư liệu từ chuyến đi này của hai người sau đó đã được Capote sử dụng để viết tiểu thuyết xuất sắc nhất của ông, In Cold Blood (1966). Về phần Lee, mặc dù đã trở nên nổi tiếng nhờ tiểu thuyết đầu tay, bà hầu như từ chối mọi cuộc phỏng vấn hoặc xuất hiện nơi công cộng và cũng ngừng viết văn, ngoại trừ một số tiểu luận ngắn. Tiểu thuyết thứ hai của bà, The Long Goodbye, vì thế chưa bao giờ được hoàn thành. Giữa thập niên 1980, Lee cũng từng có ý định viết một cuốn sách về vụ giết người hàng loạt ở Alabama, nhưng rồi bà cũng nhanh chóng bỏ qua dự án vì không hài lòng với nó.Trong một buổi họp mặt tại Alabama năm 2008, Lee đã từ chối lời mời xuất hiện trước công chúng với lý do: "Tốt hơn là im lặng thay vì trở thành một kẻ khờ".
Vinh danh
Tháng 6 năm 1966, Harper Lee là một trong hai người được tổng thống Lyndon B. Johnson mời tham gia Ủy ban Nghệ thuật Quốc gia (Hoa Kỳ) (National Council on the Arts). Ngày 5 tháng 11 năm 2007, bà được tổng thống George W. Bush trao Huân chương Tự do Tổng thống Hoa Kỳ (Presidential Medal of Freedom), huân chương cao quý nhất dành cho công dân Hoa Kỳ, vì những đóng góp của bà cho văn học Mỹ.
Năm 2005 trong bộ phim Capote làm về quá trình tìm tư liệu và sáng tác In Cold Blood của Truman Capote, nữ diễn viên Catherine Keener đã vào vai Harper Lee. Keener đã được đề cử Giải Oscar nữ diễn viên phụ cho vai diễn này. Một năm sau đó trong bộ phim tiểu sử về Truman Capote, Infamous, đến lượt Sandra Bullock được giao khắc họa lại hình ảnh của Harper Lee.
Qua đời
Lee mất trong khi đang ngủ vào buổi sáng ngày 19 tháng 2 năm 2016 ở tuổi 89.Trước lúc nhắm mắt, bà vẫn sống tại Monroeville, Alabama.
Tác phẩm
Sách
Giết con chim nhại (1960)
Go Set a Watchman (2015)
Bài báo
"Love—In Other Words". (15 tháng 4 năm 1961) Vogue, pp. 64–65
"Christmas to Me". (tháng 12 năm 1961) McCall's
"When Children Discover America". (tháng 8 năm 1965) McCall's
"Romance and High Adventure" (1983)
Bức thư đến Oprah Winfrey (tháng 7 nă 2006), O: The Oprah Magazine
9 bí mật trong cuộc đời của tác giả 'Giết con chim nhại'
Harper Lee - tác giả của “Giết con chim nhại” - chỉ
có một hành trình quen thuộc là từ nhà đi ra… tiệm giặt, vì nhà bà
không có máy giặt, cũng chẳng có máy lạnh, máy tính, điện thoại. Để viết
lách, bà vẫn dùng máy đánh chữ. Tiền, đối với bà, chỉ để làm từ thiện.
Nhà văn Harper Lee
Harper Lee - tác giả nổi tiếng của tác phẩm “Giết con chim nhại” đã
vừa qua đời ở tuổi 89. Nổi tiếng là một cây bút trí tuệ và dí dỏm, nhưng
lại rất dè dặt trước truyền thông và công chúng, Harper Lee đã đạt được
danh tiếng lớn kể từ năm 1960 khi cho ra mắt tác phẩm đầu tay - cuốn
tiểu thuyết “Giết con chim nhại”.
Tác phẩm đã lột tả thực tế phân biệt chủng tộc ở miền Nam nước Mỹ qua
ánh nhìn quan sát của trẻ thơ. Công chúng biết tới và hâm mộ Harper Lee
nhờ một tác phẩm duy nhất được công bố trong gần suốt cuộc đời bà. Tuy
vậy, khi tìm hiểu về cuộc đời riêng của nữ nhà văn, cũng có rất nhiều
điều bí ẩn thú vị khác khiến người ta càng thêm yêu mến bà và tác phẩm: Sự nghiệp viết lách của Harper Lee bắt đầu từ một món quà Giáng sinh
Là con gái của một luật sư làm việc ở bang Alabama, Harper Lee chuyển
tới sống ở New York để vừa làm việc vừa viết lách kể từ năm 1949. Khi
đang làm nhân viên bán vé máy bay cho một hãng hàng không hồi năm 1956,
hai người bạn có tên Michael và Joy Brown đã tặng cho Harper Lee một món
quà Giáng sinh không thể nào quên.
Đó là một món tiền đủ để bà có thể bỏ việc và sống trong một năm mà
không cần lo nghĩ đến tiền, trong một năm đó, hai người bạn muốn Harper
Lee dùng để chuyên tâm vào việc viết lách. Bên cạnh món tiền là một tờ
giấy nhắn: “Cậu có một năm không phải làm việc để viết nên bất cứ thứ gì
cậu thích. Chúc Giáng sinh vui vẻ!”.
Harper Lee đã dùng món quà tuyệt vời đó một cách không hề phí phạm,
chính trong năm này, bà đã viết nên tác phẩm nổi tiếng thế giới - cuốn
“Giết con chim nhại”.
Năm 2015, độc giả trên khắp thế giới đã rất bất ngờ khi nhà xuất bản
HarperCollins tuyên bố rằng Harper Lee - nữ nhà văn ẩn dật vốn luôn đặt
mình nằm ngoài mọi sự quan tâm của truyền thông và công chúng - đã đồng ý
cho xuất bản phần tiếp theo của cuốn “Giết con chim nhại”, đó là cuốn
“Giá của tỉnh ngộ” (Go Set A Watchman) hồi năm 2015.
Sự việc này ban đầu đã gây ra khá nhiều tranh cãi trong dư luận, về
cách Harper Lee khắc họa nhân vật luật sư Atticus Finch là một người
phân biệt chủng tộc trong phần 2.
Hoàn cảnh cho ra mắt cuốn “Giá của tỉnh ngộ”, khi Harper Lee đã quá
lớn tuổi và có nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt là việc bà bị mất thính
giác khá nặng, đã khiến nhiều người lo ngại về việc liệu cuốn sách này
có ra mắt đúng theo ý nguyện của bà không. Harper Lee là bạn thời niên thiếu của nhà văn Truman Capote
Harper Lee là bạn thời niên thiếu với nhà văn Truman Capote. Hai nhà
văn nổi tiếng của Mỹ từng là những người bạn hàng xóm của nhau. Cha của
Harper Lee đã truyền cảm hứng cho nhân vật Atticus Finch trong “Giết con
chim nhại”, ngoài ra, ông còn tặng cho hai đứa trẻ một chiếc máy đánh
chữ cũ để cả hai có thể cùng sử dụng và soạn thảo ra những trang văn đầu
tiên.
Trong “Giết con chim nhại”, nhân vật Dill Harris - một người bạn của
cô bé Scout Finch - đã được lấy cảm hứng từ Truman Capote. Harper Lee
cũng là người đã trợ giúp Truman Capote trong quá trình ông sáng tác nên
tác phẩm mang tính bước ngoặt trong sự nghiệp của mình - cuốn “In Cold
Blood” (Máu lạnh).
Tuy vậy, tình bạn giữa hai người đã dừng lại khi Truman Capote không
hề đề cập tới Harper Lee trong cuốn sách của mình. Tình bạn một thời
giữa họ cùng với sự ẩn dật của Harper Lee đã từng khiến người ta đồn
thổi rằng Truman Capote mới thực sự là tác giả của “Giết con chim nhại”,
bất kẻ sự đối lập về giọng văn và phong cách.
Khi Harper Lee cho ra mắt tác phẩm thứ hai trong những ngày tháng
cuối đời, một số lời đồn thổi xuất hiện trở lại, họ cho rằng đây là cơ
hội để phân tích ngôn ngữ trong hai tác phẩm nhằm làm rõ thực hư. Tuy
vậy, cho tới giờ, chưa ai có thể đưa ra bất cứ bằng chứng nào xác đáng
cho thấy “Giết con chim nhại” không phải tác phẩm do Harper Lee thực
hiện.
Trong năm qua, chính quyền bang Alabama đã tiến hành một cuộc điều
tra đối với nghi vấn lạm dụng người già mà những người gần gũi xung
quanh Harper Lee có thể đã gây ra đối với bà nhằm ép buộc bà cho xuất
bản cuốn tiểu thuyết thứ hai “Giá của tỉnh ngộ”.
Tuy vậy, kết quả điều tra cho thấy Harper Lee vẫn hoàn toàn minh mẫn
trong những năm tháng cuối đời và không có chuyện bà bị lợi dụng tên
tuổi để cho ra mắt một cuốn tiểu thuyết không mong muốn. Harper Lee dành cả cuộc đời để gắn bó với quê nhà của mình
Thành phố Monroeville ở bang Alabama - nơi nhà văn Harper Lee sinh ra
- không chỉ truyền cảm hứng cho địa danh Maycomb trong “Giết con chim
nhại” mà còn là nơi nữ nhà văn lựa chọn gắn bó trong gần suốt cuộc đời -
một thành phố yên bình, tĩnh lặng.
Harper Lee là một nhân vật nổi tiếng ở Monroeville, và người dân
Monroeville bảo vệ cho ý nguyện sống ẩn dật của Harper Lee “rất dữ”. Họ
không cho phép ai quấy rầy nữ nhà văn của họ. Harper Lee - nữ văn sĩ ẩn dật hàng đầu thế giới
Chỉ bằng một cuốn tiểu thuyết đầu tay duy nhất - “Giết con chim nhại”
đã giúp Harper Lee trở thành tác giả danh tiếng và giàu có, tuy vậy, kể
từ sau thành công lớn này, Harper Lee ngay lập tức bước vào cuộc sống
ẩn dật, bà tránh né truyền thông và công chúng hơn bao giờ hết. Để gặp
được bà và phỏng vấn là điều không tưởng đối với các phóng viên.
Cuộc sống của Harper Lee được biết tới là một đời sống hết sức giản
dị và thanh đạm. Những thông tin về đời sống cá nhân của bà là rất hiếm,
nhưng theo tờ New Yorker, Harper Lee đã kiếm được 816.448 đô la (tương
đương hơn 18 tỉ đồng) tiền bản quyền từ tác phẩm của mình chỉ trong vòng
6 tháng đầu năm 2010.
Suốt từ năm 1960 đến nay, độc giả có thể tạm tính “sơ sơ” khối gia
sản kếch xù của nữ nhà văn. Tuy vậy, vì có một đời sống quá giản dị, nên
bà không bao giờ cần phải chi tiêu nhiều. Bà chẳng giao du với mấy ai,
cũng không đi du lịch. Chuyến hành trình mà bà thường thực hiện là… đi
từ nhà tới tiệm giặt là bởi ở nhà, Harper Lee không có máy giặt.
Ngoài ra, Harper Lee còn không có điều hòa, máy tính và điện thoại di
động. Đối với việc sáng tác và viết thư từ, bà vẫn sử dụng máy đánh
chữ. Về gia sản kếch xù của mình, người ta được biết rằng Harper Lee vẫn
âm thầm quyên góp cho nhà thờ và các tổ chức từ thiện. Quá trình sáng tác “Giết con chim nhại” kéo dài và mệt mỏi
Harper Lee đã từng phải dành ra 6-12 tiếng đồng hồ mỗi ngày để viết,
bà ép mình phải viết được một trang bản thảo mỗi ngày. Harper Lee từng
chia sẻ trong một cuộc đối thoại hiếm hoi với sinh viên một trường Đại
học hồi cuối thập niên 1960 rằng:
“Đối lập với những gì đa phần mọi người vẫn nghĩ, không có hào nhoáng
nào trong nghề viết. Thực tế, phần lớn thời gian, bạn sẽ cảm thấy đau
buồn xé ruột”. Harper Lee từng muốn nam diễn viên Spencer Tracy đảm nhận vai luật sư Atticus Finch
Về bộ phim điện ảnh cùng tên ra mắt năm 1962, Harper Lee từng viết
một lá thư đề nghị nam diễn viên Spencer Tracy nhận lời đảm nhận vai
diễn luật sư Atticus Finch, nhưng tại thời điểm đó, nam diễn viên đang
bận rộn với những kế hoạch diễn xuất khác, vì vậy, vai diễn đã được giao
cho Gregory Peck.
Sau bộ phim, Harper Lee đã chuyển sang ngưỡng mộ Peck vì anh đã đảm
nhận vai diễn rất tốt. Với vai diễn ấn tượng này, Gregory Peck đã giành
được tượng vàng Oscar cho Nam chính xuất sắc. Phim nhận được 8 đề cử và
rinh về 3 tượng vàng.
Harper Lee thậm chí đã tặng cho nam diễn viên chiếc đồng hồ bỏ túi
tuyệt đẹp của cha mình như một cách để thể hiện sự tôn vinh dành cho vai
diễn của Peck. Chiếc đồng hồ có khắc dòng chữ “Tới Gregory từ Harper”.
Họ đã trở thành bạn của nhau kể từ bấy giờ cho tới tận khi Peck qua đời
năm 2003. Harper Lee từng xuất hiện trên màn ảnh hai lần
Đó là trong hai bộ phim tiểu sử làm về nhà văn Mỹ Truman Capote -
người bạn thuở ấu thơ của bà. Hai bộ phim lần lượt là “Capote” (2005) và
“Infamous” (2006). Tình bạn giữa hai nhà văn nổi tiếng hàng đầu trong
văn đàn Mỹ từ thuở ấu thơ đương nhiên là một chi tiết hay không thể bỏ
qua. Trong cả hai bộ phim này đều có sự xuất hiện của nhân vật mang tên
Harper Lee.
Nhận xét về hai bộ phim này, Harper Lee cho rằng “Infamous” hay hơn,
nhưng “Capote” đúng với thực tế hơn. Trong “Infamous”, nhân vật Harper
Lee ở tuổi trưởng thành do nữ diễn viên Sandra Bullock đảm nhiệm.
Về sau, Harper Lee đã có lần nói với đạo diễn của “Infamous” rằng:
“Ông tạo nên một cô gái thật ngọt ngào, tươi sáng và gọi cô ấy là Harper
Lee, điều đó khiến tôi bỏ qua cho mấy đôi tất”. Ý của Harper Lee là
việc ông để nữ diễn viên Bullock đi tất trắng với giày đen - một kiểu
thời trang không được lòng nữ nhà văn. Mỗi năm có tới 30.000 khách du lịch tới thăm thành phố Monroeville
Dù các du khách đều biết họ sẽ không bao giờ có thể gặp Harper Lee ở
Monroeville, nhưng người ta vẫn muốn đi dạo trong thành phố đã truyền
cảm hứng cho địa danh Maycomb trong “Giết con chim nhại”.
Trụ sở tòa án cũ của thành phố giờ đây đã trở thành một viện bảo tàng
với hai triển lãm về hai nhà văn nổi tiếng sinh ra từ đây: “Truman
Capote: Tuổi thơ ở Monroeville” và “Harper Lee: Trong những ngôn từ của
chính bà”.
Dù bộ phim “Giết con chim nhại” (1962) không được quay tại
Monroeville, nhưng người ta đã dựng lên một Monroeville giống hệt trên
trường quay bởi thị trấn Maycomb giả tưởng chính là Monroeville yêu dấu
của Harper Lee.
Mỗi mùa hè, vở kịch “Giết con chim nhại” lại được trình diễn trong
thành phố, nửa sau của vở kịch diễn ra trong phòng xử án với những người
đi xem kịch ngồi trên những băng ghế trong phòng xử án như thể họ đang
được xem một phiên tòa thực sự. Harper Lee từng hối tiếc vì đã viết ra “Giết con chim nhại”
Harper Lee từng tâm sự với nữ nhà văn Marja Mills - người từng là
hàng xóm của bà trong hơn một năm, rằng: “Tôi ước gì tôi chưa từng viết
ra cuốn sách đó”.
Một vài năm sau, khi có dịp gặp lại bà, nhà văn Marja Mills hỏi lại
rằng bây giờ bà có còn cảm thấy hối tiếc nữa không, lúc này Harper trả
lời rằng: “Đôi khi tôi vẫn cảm thấy thế. Nhưng rồi cảm giác đó nhanh
chóng trôi qua”.
TPO -
Tờ Huffington Post dẫn nguồn tin từ trang AL.com cho biết: vì tuổi cao
sức yếu, nữ văn sĩ Harper Lee - tác giả của cuốn tiểu thuyết bất hủ
“Giết con chim nhại” đã qua đời tại quê hương Monroeville (Alabama, Mỹ) ở
tuổi 89.
Nữ văn sĩ Harper Lee
Theo tờ Huffington Post, sức khỏe nữ văn sĩ Harper Lee đã
suy giảm nghiêm trọng một thời gian dài trước khi qua đời. Bà từng bị
đột quỵ năm 2007 và sau đó gần như mất khả năng nghe, nhìn.
Thông tin nhà văn Harper Lee qua đời mới đây đã được xác nhận bởi thị
trưởng thành phố Monroeville (Alabama, Mỹ) - nơi nữ văn sĩ sinh ra và
sống những năm cuối đời, theo BBC.
Nelle Harper Lee (sinh ngày 28/4/1926) tại Monroeville (Alabama, Mỹ).
Bà là con út trong số bốn người con của ông Amasa Coleman Lee (luật sư,
biên tập viên tờ báo địa phương) và bà Frances Cunningham Finch Lee.
Sau khi tốt nghiệp trung học tại Monroeville vào năm 1944, Harper Lee
vào học tại trường nữ sinh Huntingdon College ở Montgomery và sau đó
theo học cử nhân luật tại Đại học Alabama. Khi đang là sinh viên, Harper
Lee đã bắt đầu bén duyên với nghề viết lách. Một thời gian sau, bà
quyết định gác mọi việc và chỉ tập trung viết văn.
Harper Lee khi còn trẻ.
Bà được biết tới nhiều nhất qua tiểu thuyết đầu tay “Giết con chim nhại”
(“To Kill a Mockingbird”) xuất bản lần đầu vào tháng 7/1960. Với tác
phẩm này, năm 1961, tác giả Harper Lee đã được nhận giải Pulitzer vì
được ghi nhận là đã đóng góp lớn cho nền văn học Mỹ. Tiểu thuyết này
được chuyển thể thành phim năm 1962.
Phải đến 55 năm sau khi xuất bản “Giết con chim nhại”, Harper Lee mới
cho ra đời cuốn sách thứ hai trong cuộc đời cầm bút – “Go Set a
Watchman” (“Bố trí người canh gác”), một cuốn tiểu thuyết có liên quan
mật thiết với kiệt tác đầu tay của bà, hay còn được gọi là bản nháp của
“Giết con chim nhại”.
Cuốn sách được xuất bản tháng 7/2015 và ngay lập tức nhận được nhiều ý
kiến trái chiều. Trong “Bố trí người canh gác”, nhân vật Atticus Finch
đã tham dự một cuộc họp của lực lượng phân biệt chủng tộc Ku Klux Klan
và phản đối việc xóa bỏ phân biệt chủng tộc, tương phản hoàn toàn với
hình ảnh một luật sư cao quý và luôn hết lòng bảo vệ người da đen như
trong “Giết con chim nhại”.
Hai tác phẩm nổi tiếng nhất (và cũng là duy nhất) của Harper Lee - "Giết con chim nhại" và "Bố trí người canh gác".
Dù gây tranh cãi nhưng những gì Harper Lee đóng góp cho nền văn học
thế giới là không thể phủ nhận. Hình ảnh con chim nhại (mockingbird)
được bà dùng lặp đi lặp lại trong cuốn tiểu thuyết đầu tay bất hủ đã trở
thành biểu tượng của sự trong trắng và cái đẹp chống lại chủ nghĩa phân
biệt chủng tộc và lòng hận thù.
Cuốn tiểu thuyết “Giết con chim nhại” có nội dung kể về ông bố
Atticus của hai anh em - Jem và Scout. Ông Atticus được chỉ định bào
chữa một người tên là Tom Robinson, bị buộc tội cưỡng hiếp một cô gái da
trắng và cuối cùng phải chịu một kết cục đau đớn chỉ vì anh là người da
đen.
Sau khi tặng quà Giáng sinh cho hai anh em Jem và Scout là mấy khẩu
súng hơi, ông Atticus dặn lũ trẻ là mặc dù chúng có thể “bắn bao nhiêu
chim giẻ cùi xanh tùy thích”, nhưng chúng phải nhớ “giết hại chim nhại
là tội ác” bởi “nó chẳng làm điều gì khác ngoài việc mang đến tiếng hót
từ tận con tim cho chúng ta”.
TP - Cuốn tiểu thuyết thứ hai của nữ nhà văn Harper
Lee ra mắt ngày 14/7, 55 năm sau Giết con chim nhại lập tức gây sốt và
cũng không ít tranh cãi.
Bìa quyển Go set a watchman.
Xuất bản Go set a watchman (Bố
trí người canh gác) được xem là hiện tượng toàn cầu, với 2 triệu bản in
lần đầu và có mặt trên 70 quốc gia. Lượng độc giả đặt hàng trước trên
Amazon cũng thuộc vào hàng kỷ lục-được đặt hàng nhiều nhất sau khi xuất
bản Harry Potter. Các hiệu sách cũng mở cửa đón khách hàng từ nửa đêm, rạng sáng 14/7. Cuốn tiểu thuyết ra đời nửa thế kỷ trước, Giết con chim nhại trở
thành một trong những hiện tượng xuất bản thành công, hơn 40 triệu bản
sách bán hết và thu hút độc giả nhiều thế hệ, là cuộc phiêu lưu của cô
bé da trắng Scout 8 tuổi sống ở thị trấn Alabama những năm 1930, chứng
kiến câu chuyện về phân biệt chủng tộc. Go set a watchman lấy bối cảnh 20 năm sau đó với cùng những
nhân vật năm xưa, nhưng giờ Scout với tên gọi mới Jean Louise Finch, 26
tuổi sống ở thành phố New York. Số phận cuốn tiểu thuyết được Harper Lee
khẳng định với New York Times: “Giữa những năm 1950, tôi hoàn
thành cuốn sách và tôi thấy nó sẽ thành công. Biên tập viên của tôi
thích những hồi ức của Scout về tuổi thơ hơn, thuyết phục tôi viết một
cuốn tiểu thuyết khác (Giết con chim nhại). Tôi mới vào nghề,
nên làm điều họ nói với mình. Tôi không nghĩ là bản thảo đầu tiên này sẽ
sống sót, tôi hạnh phúc khi người bạn và luật sư Tonja Carter tìm thấy
nó. Sau khi chần chừ khá lâu, tôi đưa cho những người tin tưởng đọc và
thật sung sướng khi theo họ, cuốn này đáng để xuất bản”.
Tờ Wall Street Journal và Guardian đăng tải năm trang của chương đầu tiên tiểu thuyết Go set a watchman vài ngày trước khi sách tới tay độc giả. Thoạt tiên cuốn tiểu thuyết có vẻ không gây chú ý: Được coi như phần tiếp theo của Giết con chim nhại,
vẫn giọng kể chuyện của Scout và các nhân vật: anh trai Jeremy, ông bố
là luật sư Atticus Finch. Độc giả cũng thấy được thành phố Maycomb, rất
giống với phong cảnh Alabama của Giết con chim nhại. Tờ Guardian
khẳng định, chỉ qua 5 trang đầu tiên, người đọc có thể tìm thấy tinh
thần và phong cách Harper Lee: Sự mô tả tỉ mỉ từng chi tiết, một số lời
chỉ trích xã hội, thoại sắc sảo. Có người cho rằng cuốn sách mới chỉ là
bản nháp của Giết con chim nhại. Tuy nhiên, Giết con chim nhại chia hai phần gồm 30 chương, còn Go set a watchman
gồm 7 phần và 19 chương. Chỉ một vài đoạn trùng nhau rất chính xác giữa
hai cuốn sách chính là cảnh tả cảnh, văn hóa lịch sử của Maycomb và
Alabama.
Theo nhận định của tờ báo này, cuốn sách cũng cho thấy liều lượng vừa
phải sự mỉa mai, thậm chí pha lẫn tinh thần đấu tranh cho nữ quyền của
Harper Lee.
Tranh cãi trái chiều
Chi tiết đầu tiên khiến nhiều người băn khoăn là hình tượng luật sư
Atticus Finch-người dũng cảm đấu tranh bảo vệ người da đen khỏi hàm oan-
lại tham dự cuộc họp của tổ chức phân biệt chủng tộc Klu Klux Klan. Daily Mail cho rằng có thể xem đây là “vụ bê bối văn chương”. New York Times cho rằng các nhân vật có vẻ thù hận, giọng kể chuyện nặng nề. Los Angeles Times đánh giá cuốn sách là sự giữ lời hứa của tác giả, nhưng lại mang đến cảm giác sụp đổ. Tuy nhiên, tờ Guardian bênh vực, khẳng định cuốn sách phức tạp hơn cuốn Giết con chim nhại.
TP - Chính quyền bang Alabama (Mỹ) sau khi điều tra
kết luận, những cáo buộc cho rằng, nhà văn Harper Lee mất trí và bị lợi
dụng là vô căn cứ.
Nữ nhà văn 88 tuổi được xác định còn minh mẫn, chuẩn bị xuất bản cuốn sách thứ hai.
Các nhà chức
trách bang Alabama thông báo, khép lại các cuộc điều tra để xác định
liệu nhà văn Mỹ Harper Lee có bị lợi dụng - nhân xuất bản cuốn sách mới
nhất Go set a watchman (tạm dịch: Bố trí người canh gác). Các đại diện của Ủy ban an ninh quốc gia Mỹ gặp gỡ nữ nhà văn 88 tuổi tại nhà dưỡng lão Monroeville (tiểu bang Alabama).
“Chúng tôi xác nhận rằng, qua những cuộc gặp gỡ, trao đổi bà Harper Lee biết rõ rằng, cuốn sách Go set a watchman
của mình sắp được xuất bản. Bà ấy muốn nó được xuất bản. Bà diễn đạt
những ý muốn đó một cách hoàn toàn minh mẫn”, theo thông tin của các nhà
chức trách.
Tuyên bố này chấm dứt mọi tin đồn nảy sinh hồi tháng 2 vừa rồi. Ngay khi tin nhà văn Giết con chim nhại
xuất bản cuốn sách thứ hai sau 55 năm, có thư nặc danh cho rằng, nữ nhà
văn trí nhớ kém và bị lợi dụng để ra sách. Chính quyền bang Alabama
khẳng định lời vu khống trên là vô căn cứ. Go set a watchman, cuốn tiểu thuyết này sẽ xuất bản
tại Mỹ tháng 7 tới, do NXB Harper Collins ấn hành. Một vài thông tin
hiếm hoi về nội dung cuốn tiểu thuyết: Cuốn sách kể về nhân vật nữ Scout
trong tiểu thuyết Giết con chim nhại ở tuổi trưởng thành. Cô
từ New York trở về thị trấn Maycomb thăm cha, đối mặt nhiều vấn đề phức
tạp của bản thân. Cuốn sách hứa hẹn có nhiều đoạn hồi tưởng thời thơ ấu
hấp dẫn.
Nữ nhà văn bị đột quy vào năm 2007, kể từ đó được mô tả là tàn tật.
Những người thân cận khẳng định bà mất thính lực, thị lực giảm sút nhưng
vẫn hoàn toàn minh mẫn. Tonja Carter, luật sư của Harper Lee tuyên bố
tìm thấy bản thảo viết tay của Go set a watchman bị tác giả vứt xó. Bản thảo được viết khoảng năm 1950, trước khi viết tiểu thuyết Giết con chim nhại. Giết con chim nhại được giải Pulitzer năm 1961, phủ
cái bóng thành công quá lớn lên sự nghiệp của Harper Lee, bán hết hơn
40 triệu bản sách. Riêng năm 2014, sách bán hết hơn 400 nghìn bản. Giết con chim nhại cũng trở thành tác phẩm văn học kinh điển thế kỷ 20 của nước Mỹ. Go set a watchman ra mắt được coi là sự kiện của ngành xuất bản ở Mỹ. Tờ Guardian đưa thông tin, cuốn sách xếp đầu bảng đặt sách sớm trên Amazon từ
tháng 2/2015-thời điểm công bố xuất bản sách. Theo thông tin từ luật
sư, Harper Lee hoàn thành cuốn sách ngày 3/2. Đại diện NXB Harper
Collins nói rằng, cuốn sách gần như hoàn chỉnh, không cần biên tập
nhiều.
Tác giả ‘Giết con chim nhại’ xuất bản sách mới sau 55 năm
TPO - Tiểu thuyết gia đoạt giải Pulitzer - Harper
Lee vừa công bố hôm thứ Ba, 3/2/2015 rằng vào tháng 7, bà sẽ phát hành cuốn
sách “Go Set a Watchman”, một cuốn tiểu thuyết có liên quan vô cùng mật
thiết với “To Kill a Mockingbird”.
Kể từ khi cuốn tiểu thuyết “To Kill a Mockingbird” (“Giết con chim
nhại”) ra đời năm 1960 đến nay, trong suốt 55 năm ròng rã, các nhà phê
bình và độc giả luôn đặt câu hỏi tại sao nữ văn sĩ Nelle Harper Lee lại
không xuất bản phần tiếp theo của cuốn sách nổi tiếng này. Đồng thời bà
cũng không phát hành thêm bất cứ một cuốn sách nào.
"To Kill a Mockingbird" là cuốn tiểu thuyết đầu tiên
và cuối cùng tính đến thời điểm hiện tại của Harper Lee. Cuốn sách đã
được tái bản rất nhiều lần và được dịch ra nhiều thứ tiếng.
Và để giải đáp cho câu hỏi đó, mới đây nhà văn ẩn dật đoạt giải Pulitzer
– Harper Lee đã bất ngờ công bố rằng vào tháng 7 bà sẽ ra mắt cuốn “Go
Set a Watchman”, một cuốn tiểu thuyết có liên quan mật thiết với kiệt
tác “To Kill a Mockingbird”.
Thậm chí, dựa trên những gì Harper Lee công bố, nhiều người còn cho
rằng cuốn sách mới này cũng đã được viết ngay trong những năm 50 của thế
kỉ 20, nhưng sau đó rơi vào quên lãng.
Khi bắt đầu đến với với nghiệp cầm bút, Harper Lee đã viết “Go Set a
Watchman”, nói về một phụ nữ có tên Scout, trở về nhà ở Maycomb, Ala. để
thăm người cha của mình, Atticus.
Tuy nhiên, sau khi đọc bản thảo, biên tập viên của Harper Lee đã yêu
cầu bà viết lại câu chuyện theo hướng đi sâu vào cuộc đời của Scout từ
khi còn là một đứa trẻ. “Tôi là một cây bút mới,” Lee nói, “vì vậy tôi đã làm đúng như những gì được yêu cầu”.
Kết quả là cuốn tiểu thuyết “To Kill a Mocking Bird” ra đời và bán
được hơn 40 triệu bản trên toàn thế giới kể từ năm 1960 đến nay. Và bản
thảo “Go Set a Watchman” bị vùi trong lớp bụi mà ngay bản thân Harper
Lee cũng không còn nhớ đến sự tồn tại của nó
Harper Lee là một nữ văn sĩ rất kín tiếng và có đời sống ẩn dật sau khi cuốn sách "To Kill a Mockingbird" xuất bản.
Harper Lee cho biết: “Tôi đã không nhận ra mình vẫn còn giữ cuốn bản
thảo đó, vì vậy tôi đã rất ngạc nhiên và vui mừng khi người bạn thân
yêu của tôi - luật sư Tonja Carter phát hiện ra nó. Sau nhiều suy nghĩ
và do dự, tôi chia sẻ nó với một số ít người mà tôi tin tưởng và rất vui
khi biết họ cho rằng nó xứng đáng được công bố.”
Nhà xuất bản HarperCollins, đơn vị chịu trách nhiệm xuất bản “Go Set a
Watchman” cho biết họ sẽ phát hành cuốn sách này vào ngày 14/7 với số
lượng 2 triệu bản.
Đồng thời, Jonathan Burnham – đại diện nhà xuất bản HarperCollins
cũng đã ngay lập tức phủ nhận tin đồn cho rằng với tình trạng sức khỏe
tồi tệ như hiện nay, Harper Lee không thể kiểm soát quá trình biên tập
“Go Set A Watchman”.“Người hâm mộ Harper Lee chắc chắn sẽ nhận ra giọng văn riêng của bà”, Jonathan Burnham cho biết.
Tác giả Harper Lee nay đã 88 tuổi và sức khỏe đã giảm sút.
Bên cạnh đó, Burnham còn đưa ra nhận định riêng của mình khi phát biểu rằng:
“Cuốn sách mới này vượt xa với cái gọi là bản nháp của ‘To Kill a
Mockingbird’. Nó là một cuốn sách rất hay và đủ sức đứng một mình mà
không cần phải dựa theo danh tiếng của kiệt tác trước đó.”
Cuốn tiểu thuyết “To Kill a Mockingbird” có nội dung kể về ông bố
Atticus của hai anh em - Jem và Scout. Ông Atticus được chỉ định bào
chữa một người tên là Tom Robinson, bị buộc tội cưỡng hiếp một cô gái da
trắng và cuối cùng phải chịu một kết cục đau đớn chỉ vì anh là người da
đen.
Sau khi tặng quà Giáng sinh cho hai anh em Jem và Scout là mấy khẩu
súng hơi, ông Atticus dặn lũ trẻ là mặc dù chúng có thể “bắn bao nhiêu
chim giẻ cùi xanh tùy thích”, nhưng chúng phải nhớ “giết hại chim nhại
là tội ác” bởi “nó chẳng làm điều gì khác ngoài việc mang đến tiếng hót
từ tận con tim cho chúng ta”.
Con chim nhại (mockingbird) được dùng lặp đi lặp lại trong tác phẩm,
trở thành biểu tượng của sự trong trắng và cái đẹp chống lại chủ nghĩa
phân biệt chủng tộc và lòng hận thù.
Cuốn sách “To Kill a Mockingbird” sau khi xuất bản đã nhận được giải
Pulitzer cho tác phẩm hư cấu và được chuyển thể thành bộ phim cùng tên.
Một cảnh trong phim "To Kill a Mockingbird". Tuy là
một câu chuyện được kể qua góc nhìn của cô bé Scout nhưng trong đó vẫn
chứa đựng rất nhiều triết lí cuộc sống.
20 câu nói hay nhất của nữ văn hào “Giết con chim nhại”
Dân trí .
Tác giả của cuốn tiểu thuyết nổi tiếng thế giới
- “Giết con chim nhại” - đã vừa qua đời ở tuổi 89. Nếu có di sản nào mà
bà để lại, thì không gì khác hơn chính là trí tuệ mẫn tiệp mà bà thể
hiện qua những câu chữ của mình.
Dưới đây là những câu văn, lời bình luận đáng nhớ
nhất của Harper Lee qua hai tác phẩm ít ỏi nhưng vô cùng xuất sắc của bà
- “Giết con chim nhại” và “Giá của tỉnh ngộ” (Go Set A Watchman -
2015), cùng một vài bài viết và bài phỏng vấn hiếm hoi bà từng thực
hiện. Những câu nói chứa đựng biết bao ý nghĩa, thể hiện cách nhìn của
nữ nhà văn đối với cuộc đời, con người, tình bạn, tình yêu, lẽ công bằng
và sự độ lượng .
Tang lễ giản dị của nữ văn hào “Giết con chim nhại”
Dân trí .
Vốn là một nhà văn có lối sống ẩn dật, cả cuộc
đời né tránh truyền thông và công chúng, ngay đến cả lễ tang của mình,
Harper Lee cũng yêu cầu phải được tổ chức thật kín đáo, chỉ có người
thân và bạn bè lâu năm được mời dự viếng.
Nữ nhà văn nổi tiếng người Mỹ Harper Lee đã được
an táng trong một tang lễ giản dị tổ chức tại quê nhà - thành phố
Monroeville, bang Alabama, Mỹ. Chỉ có những thành viên trong gia đình và
bạn bè thân thiết được báo giờ cử hành tang lễ để đến dự. Lễ tang được
tổ chức kín đáo vào chiều thứ 7 vừa qua tại một nhà thờ ở địa phương.
Phần mộ của Harper Lee nằm trong cùng một nghĩa trang nơi cha của bà -
luật sư AC Lee và chị gái của bà - Alice Lee đã được chôn cất tại đó.
Tiểu thuyết gia nổi tiếng thế giới chỉ
bằng một tác phẩm đầu tay duy nhất - bà Harper Lee - đã qua đời ở tuổi
89. Harper Lee là tác giả của cuốn tiểu thuyết bán chạy suốt nhiều thập
kỷ qua - cuốn “Giết con chim nhại”.
Chỉ có người thân trong gia đình và bạn bè
lâu năm được báo thời gian cử hành tang lễ để có mặt tại nhà thờ. Lễ
tang giản dị đã được tổ chức vào chiều thứ 7 vừa qua tại thành phố quê
hương gắn bó với Harper Lee gần suốt cuộc đời - thành phố Monroeville.
Phần mộ của Harper Lee nằm trong nghĩa trang nơi cha và chị gái của bà đã được chôn cất tại đó.
Một người đàn ông đang làm nhiệm vụ đào đất cho một ngôi mộ mới nằm trong phần đất dành cho gia đình nhà Lee tại nghĩa trang.
Đây chính là nơi Harper Lee sẽ yên nghỉ.
Để đảm bảo cho lễ tang được diễn ra trong trật tự, hai
cảnh sát địa phương đã được cử tới để đứng bên ngoài nhà thờ trong lúc
tang lễ cử hành. Ông Wayne Flynt - một người bạn lâu năm của nữ nhà văn -
là người đọc điếu văn trong buổi lễ. Chính Harper Lee đã là người đề
nghị ông thực hiện điều này từ vài năm trước đây.
Năm 2006, ông Wayne Flynt từng thực hiện một bài viết có tên “Atticus
ở trong mỗi chúng ta” nhân dịp Harper Lee nhận được một giải thưởng văn
học.
Khi đó, Harper Lee đã quá yêu thích bài viết đến mức bà đã đề nghị
ông hãy đọc bài viết này như một bài điếu văn trong lễ tang sau này của
bà. Ông Flynt còn nhớ lời bà dặn rằng: “Tôi muốn ông đọc đúng bài này.
Không thêm một từ nào, không bớt một từ nào”.
Chia sẻ với phóng viên, ông Flynt từng nói một cách dí dỏm rằng: “Nếu tôi đi trệch hướng dù chỉ 1o
thôi, tôi sẽ ngay lập tức nghe thấy một gióng nói như sấm rền vọng
xuống từ thiên đàng, và đấy không phải là giọng của Chúa đâu”.
Harper Lee đã qua đời trong giấc ngủ ngày thứ 6 vừa qua ở tuổi 89. Bà
đã lấy cảm hứng từ chính thành phố yêu dấu quê hương mình - Monroeville
- để xây dựng nên địa danh giả tưởng Maycomb trong cuốn tiểu thuyết
“Giết con chim nhại”.
Harper Lee trong một bức ảnh chụp năm 2015.
Tác phẩm tiểu thuyết đầu tay của Harper
Lee - cuốn “Giết con chim nhại” - ra mắt năm 1960, xoay quanh chủ đề
phân biệt chủng tộc và những bất công trong xã hội miền nam nước Mỹ thời
bấy giờ. Tác phẩm đã ngay lập tức khiến bà được chú ý trên văn đàn thế
giới, giờ đây, “Giết con chim nhại” được xem là tác phẩm kinh điển của
văn học Mỹ. Cuốn tiểu thuyết thứ hai - “Giá của tỉnh ngộ” (Go Set A
Watchman) vừa ra mắt tháng 7/2015.
Hoa được đặt trên bức tượng khắc họa một
bé gái đang đọc cuốn “Giết con chim nhại” - một tác phẩm điêu khắc tôn
vinh nữ nhà văn được dựng lên tại quê nhà Monroeville của bà.
Trước thông tin về sự ra đi của nữ nhà văn, rất nhiều
chính trị gia, nhân vật nổi tiếng và các nghệ sĩ Mỹ đã thể hiện niềm
ngưỡng mộ và sự thương tiếc thông qua mạng xã hội. Tất cả họ đều nhớ đến
bà như một người đã thúc đẩy sự thứ tha, lòng độ lượng trong xã hội Mỹ -
một xã hội từng có những hố sâu ngăn cách bởi nạn phân biệt chủng tộc.
Cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush từng nói rằng: “Harper Lee đã đi
trước thời đại của bà, và tác phẩm ‘Giết con chim nhại’ thúc giục người
Mỹ phải theo kịp bà”.
Cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush (trái) trao Huân chương Tự do cho nữ tác giả Harper Lee hồi năm 2007.
Diễn viên quá cố Gregory Peck - người đảm
nhận vai diễn luật sư Atticus Finch trong bộ phim điện ảnh cùng tên -
chụp hình với nữ nhà văn Harper Lee. Họ đã trở thành bạn bè nhờ bộ phim,
Lee đã rất ấn tượng với diễn xuất của Gregory.
Một tấm biển chào đón du khách đặt ở lối vào thành phố Monroeville. Trên đó còn có lời cảm ơn dành cho nhà văn quá cố.
Harper Lee ra đi trong những tranh luận về tác phẩm mới
Nữ văn sĩ Harper Lee qua đời ở tuổi 89 khi những tranh luận về tác phẩm mới "Go Set A Watchman" của bà vẫn còn chưa ngã ngũ.
Harper
Lee điển hình cho mẫu nhà văn mà cuộc đời chỉ cần 1 tác phẩm để đời. To
Kill A Mockingbird - Giết con chim nhại là một trong những tuyệt phẩm
vĩ đại nhất của văn học thế giới thế kỷ XX. Cuốn sách xuất sắc giành
giải Pulitzer năm 1960, bán chạy chỉ sau Kinh Thánh khi lượng tiêu thụ
toàn cầu lên đến trên 40 triệu bản.
Chỉ hai năm sau khi ra
mắt, Giết con chim nhại được chuyển thể lên màn ảnh rộng và bộ phim cũng
nhận giải thưởng Oscar danh giá. Tác phẩm còn được đưa lên sân khấu
kịch Broadway.
Cuốn Giết con chim nhại bản dịch tiếng Việt.
Gần
60 năm sau khi ra mắt tuyệt tác văn chương, bạn đọc toàn cầu lại một
lần nữa được cầm trên tay tác phẩm mới của Harper Lee đó là cuốn Go Set A
Watchman ra mắt hồi tháng 7/2015. Cuốn sách được biết đến là bản nháp
của To Kill A Mockingbird với nội dung nói về các nhân vật trong câu
chuyện ở thời điểm 20 năm sau.
Go Set A Watchman đứng
đầu bảng xếp hạng best-seller tại nhiều quốc gia trong thời gian dài,
lọt vào danh sách những ấn phẩm văn học nổi bật nhất năm 2015 do nhiều
tạp chí danh tiếng bình chọn dù vẫn kém xa To Kill A Mockingbird về tầm
ảnh hưởng.
Trong Giết con chim
nhại, cô gái 6 tuổi Scout lớn lên với cha mình Atticus Finch – một luật
sư khác người khi đứng lên bảo vệ người đàn ông da màu bị két tội hiếp
dâm một phụ nữ da trắng oan ức. Còn với Go Set A Watchman, Scout lúc này
đã 26 tuổi, quay về quê nhà thăm bố mình – người lúc này đã trở nên lạc
hậu, cổ hủ và tiêu cực hơn nhiều.
Vấn đề xuất bản cuốn
sách cũng gây tranh cái lớn khi có ý kiến cho rằng bà Lee đã già yếu và
bị luật sư của mình ép tung ra cuốn sách. Cảnh sát đã điều tra và đi đến
kết luận rằng đó là cáo buộc vô căn cứ.
Tuy vậy Go Set A
Watchman vẫn không được lòng nhiều độc giả. Những fan trung thành của To
Kill A Mockingbird cảm thấy như bị phản bội, khi nhân vật Atticus anh
hùng, chính nghĩa của họ đã thay đổi hoàn toàn chỉ sau 20 năm.
Phần 2 của cuốn sách dù gây được tiếng vang nhưng cũng gây nhiều tranh cãi.
Ông
Charles Shields, biên tập của Harper Collins chia sẻ: “Sự thay đổi từ
nhân vật khiến người đọc hụt hẫng, họ đã quen với một Atticus Finch
chính diện. Giờ đây, với vết đen trong hình tượng nhân vật chính như
vậy, độc giả không khỏi đặt câu hỏi về những giá trị To Kill A
Mockingbird đã tạo ra cho họ trong quá khứ”.
Những năm cuối đời, nữ
tác giả đã ốm yếu do bệnh tim. Ngoài ra bà còn sống khép kín hơn, rất ít
khi tham gia phỏng vấn, giao lưu với giới báo chí. Bà qua đời ngày
19/2/2015./.
Nữ văn sĩ Harper Lee qua đời ở tuổi 89 khi những tranh luận về tác phẩm mới "Go Set A Watchman" của bà vẫn còn chưa ngã ngũ.
Image copyrightGettyImage caption
Tác giả Harper Lee qua đời
Harper Lee mất ngày 19/2 năm nay, như thể “con chim nhại” đã một lần ngưng tiếng, báo hiệu thế giới mất đi một nhà văn lớn.
Nhưng
với những độc giả trẻ ở Việt Nam như tôi, khi lớn lên, trong tay cầm
quyển quyển sách với hình một chú chim nhỏ, đã hiểu rằng con chim nhại
ấy sẽ không bao giờ ngừng hót trong tâm trí mình.
Harper Lee chỉ
xuất bản một quyển cho cả đời viết, tên “Giết con chim nhại”, và mãi đến
tháng 7/2015 bà mới xuất bản một quyển thứ hai “Go set a watchmen” – đã
viết từ năm 1950.
Câu chuyện của “con chim nhại” kể về cô bé
Scout và anh trai Jem với bố Atticus ở thị trấn Maycomb, Alabama, Hoa Kỳ
vào những năm 1930.
Cả quyển truyện là những mùa hè và đi học của
cô bé Scout, anh trai Jem của em, thằng bạn Dill mỗi mùa hè đến một
lần. Thế giới của ba đứa trẻ tương phản và chạm vào người lớn xung quanh
chúng, với bố, chú, cô Maudie, hàng xóm bí ẩn Boo Radley, với cô giáo ở
trường tên Caroline.
Trong đối thoại mỗi ngày, bé Scout hỏi bố
Atticus về những điều mới mẻ quanh cô bé. Tại sao hàng xóm Boo Radley
không bao giờ ra mặt, tại sao cô giáo lại bắt Scout không được học đọc
trước ở nhà, tại sao Scout phải “thỏa hiệp”, không đánh bạn nữa. Image copyrightGettyImage caption
Tác phẩm thứ hai của bà "Go set a watchman" ra đời hơn 50 năm sau quyển đầu tiên
Trong suốt quyển truyện, người đọc sống trong thế
giới luôn lưỡng lự của một đứa trẻ, giữa chọn lựa điều gì là xấu, hay
tốt, người xung quanh làm gì, và các con phải đối xử ra sao với họ.
Bố
Atticus, một nhân vật được cho là tác giả Harper Lee đã lấy nguyên gốc
từ hình ảnh người cha luật sư của bà, không cố gắng làm màu cuộc sống
bằng vẻ tươi đẹp, trong sáng giả tạo mà các bố mẹ vẫn hay cố giữ gìn cho
con cái mình.
Thay vì vậy, ông thảo luận với bọn trẻ, ông đưa ra
các cam kết, nhắc lại việc chúng hứa, và chính ông cũng làm gương với
lời hứa của mình.
Cuộc sống của nhà Atticus không giàu có, mẹ lại
mất sớm, nhưng bố Atticus đã từng bước dạy bọn trẻ trưởng thành hơn bởi
những giải thích và trách nhiệm ông dành cho bé Scout và anh trai Jem.
Khi
bé Scout muốn trốn học vì liên tục bị cô giáo Caroline phạt và nói bố
dạy sai, bố Atticus đã giải thích: “Nếu con học được một cách thức đơn
giản, Scout, con sẽ sinh hoạt thoải mái hơn nhiều với đủ loại người. Con
không bao giờ thực sự hiểu một người cho đến khi con xem xét mọi việc
từ quan điểm của người đó…”
Vấn đề mà bố Atticus phải đối mặt mỗi
ngày cũng phức tạp y hệt những ông bố bình thường khác. Con trai lớn
cứng đầu, gây hấn với hàng xóm, bé Scout muốn trốn học, đánh nhau với
bạn, có những câu hỏi không bao giờ dứt. Nhưng dần dần, đi theo cuộc
phiêu lưu, người ta nhận ra Scout đã dùng chính cái lăng kính trong veo
của nó, lắp thêm những lời nói của bố Atticus, tạo hình thành thế giới
vừa thẳng thắn lại thật nhiều rắc rối, không thua gì người lớn.
'Lương tâm con người'
Khi
bố Atticus nhận lời làm luật sư cho một người da đen tên Tom Robinson,
trong vụ án anh bị cáo buộc cưỡng hiếp con gái nhà Ewell, Scout và Jem
đã phải hứng biết bao những lời ác về việc bố là một luật sư “yêu bọn
mọi đen”.
Cuộc sống của bố con họ trở nên ngột ngạt, và cũng ở
đây, bố Atticus đã chia sẻ với Scout chọn lựa của ông khi chống lại xung
quanh để bảo vệ một người da đen bị phân biệt trong cộng đồng. Ông nói:
“Nhưng trước khi bố sống được với người khác bố phải sống với
chính mình. Có một thứ không tuân theo nguyên tắc đa số, đó là lương tâm của con người.”
“Giết
con chim nhại” là một cuộc phiêu lưu của tâm hồn trong sáng, nơi người
đọc đi qua những tổn thương bé mọn trong đời sống. Ở đó, người lớn làm
tổn thương trẻ con vì lời nói dối, cười nhạo nhau gây buồn rầu, hoặc chỉ
muốn dùng lời ác khiến nhau bẽ mặt. Những xung động nhỏ nhặt ấy tích tụ
để trở thành một vết thương lớn, khi cả cộng đồng sẵn sàng đẩy một
người da đen vào chỗ chết – chỉ vì anh ta da đen.
Nhưng giữa bao
điều trái ngang xảy ra ở thị trấn nhỏ có thể khiến tâm hồn đứa trẻ bị
đau, Harper Lee đã không ngừng nhắc nhở: “Những con chim nhại chẳng làm
gì ngoài việc đem tiếng hót đến cho ta thưởng thức. Chúng không phá hoại
vườn tược của con người, không làm tổ trên nhữngbẹ ngô, chúng không làm
việc gì ngoài việc hót bằng cả trái tim cho chúng ta nghe. Điều đó lý
giải tại sao giết một con chim nhại là tội lỗi.” Image copyrightGettyImage caption
Bà được trao tặng Huân chương Tự do Tổng thống Hoa Kỳ
Harper Lee đã tạo hình những con người với đầy đủ
sắc màu sáng tối. Một người phụ nữ đã xúc phạm bố Atticus hóa ra đã là
một phụ nữ khốn khổ sắp qua đời và đáng tôn trọng. Một ông Cunningham
thô lỗ nghèo rớt mồng tơi hóa ra lại là một người tự trọng luôn trả nợ
bằng tất cả khả năng mình có. Một “bóng ma” Boo Radley đáng sợ hóa ra
lại là người dịu dàng đã lén lút cho bọn trẻ từng món quà tuổi thơ. Tất
cả người lớn có thể ngập tràn sự đáng ghét khiến bọn trẻ gầm gừ, nhưng
đàng sau đó, chúng sẽ luôn được bố chỉ cho thấy họ đã đàng hoàng, dũng
cảm và lương thiện ra sao.
Harper Lee viết trong một câu thoại của
bố Atticus: “Khi trẻ con hỏi chú điều gì thì hãy trả lời nói, vì thiện
ý. Nhưng đừng bịa chuyện. Trẻ con là trẻ con, nhưng chúng có thể phát
hiện sự lẩn tránh nhanh hơn người lớn, và sự lẩn tránh chỉ làm chúng bối
rối.”
Câu chuyện “giết con chim nhại” dựng lên một thế giới thực
thô ráp không giấu diếm trước mắt trẻ con. Ở đó có đầy đủ người lớn tàn
bạo, các giấc mơ bị đánh mất, cả tổn thương đến mức Scout bật khóc hay
anh trai Jem bị đánh gãy tay.
Nhưng ở đó, người ta sẽ không bao
giờ ngừng tin vào lòng lương thiện ẩn trong từng góc con người. Sự dũng
cảm chỉ là một điều ta phải làm vì điều lương tâm ta tin là đúng, hay
chỉ là một sự bình tĩnh để nhìn nhận mọi góc độ tỏa ra từ hành động của
người đối diện.
Với Harper Lee, con người có mọi lý do để hét vào
mặt nhau, để hù dọa, để khác biệt, để làm tổn thương nhau, đúng như cái
cách bé Scout nhìn thấy người xung quanh đối xử với bố mình và với ông
người da đen bị kết án.
Nhưng cũng ở đó, bà đau đáu khôn nguôi về lời nhắc nhở “giết một con chim nhại là tội lỗi”.
Bà đã thả một con chim nhại vào tim của người đọc, để nó trong veo hót mãi trong cuộc đời bất trắc và bí ẩn này.
Tạm biệt bà, dù sao thì con chim nhại vẫn hót.
wxMaxima 0.8.5
-
I have released wxMaxima version 0.8.5. There are no major changes in this
release. One of the cool things added are two new translations (Greek an
Japanes...
The Day in Photos – November 5, 2019
-
[image: Hindu women worship the Sun god in the polluted waters of the river
Yamuna during the Hindu religious festival of Chatth Puja in New Delhi,
India, ...
Bài tập B24.Tích phân học toán 12.docx
-
Để có thêm nguồn tư liệu cho HS học tập thi HK 2023 MÔN TOÁN, ÔN TẬP TRONG
LÚC HỌC TOÁN TRONG LỚP, EBOOKTOAN SƯU TẬP CÁC FILE TOÁN DOCX ĐỂ PHỤC VỤ CÁC
TH...
The Orbit of Kepler 16b
-
[image: The Orbit of Kepler 16b]NASA's Kepler space telescope recently made
the news by finding a planet that orbits a double-star system, a situation
that...
Danh sách 6 học sinh Việt Nam dự thi IMO 2024
-
Ngày 05/4/2024, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố danh sách 6 học sinh Việt
Nam dự thi Olympic Toán học quốc tế năm 2024. Đây là 6 học sinh đạt điểm
cao nh...
Find All Wolfram News in One Place—The Wolfram Blog
-
This is the final post here at the Wolfram|Alpha Blog. Approximately six
and a half years ago our launch team started the Wolfram|Alpha blog just
prior to ...
